Günümüzde maruz kaldığımız ekran sayısında bir patlama yaşanıyor. Yirmi yıl önce ortalama bir evde sadece televizyon ekranı vardı. Günümüzde televizyon ekranları büyümekle kalmadı, televizyonlu oda sayısı da arttı. Bunlara bilgisayarlar, oyun padleri, ipadleri, akıllı telefonları ekleyebilirsiniz. Artık "ekran vakti” günün her vakti. Tıpkı insanlığın büyük icatları olan ateş ve tekerlek gibi ekran da hemen her yerde kullandığımız için beklenmedik sonuçlar doğuruyor. Örneğin yeni bir araştırmaya göre ekranlar uyku ve vücut saatini düzenleyen hormonların üretimini etkiliyor.
İnsanların uykusunu düzenleyen temel faktör ışık ve karanlık etkisidir. Işığa maruz kalmak retina da bir sinir yolunu uyarır ve bu sinir yolu beyinde hipotalamus denilen kısma gider. Hipotalamusta supra-çiazmatik nükleus (SCN) beynin hormonları, vücut ısısını ve uyanık ya da uyku halinde olmamızı belirleyen diğer işlevleri belirleyen kısımlarını harekete geçiren sinyaller gönderir. Bu işlevler bütünü sizin eylem halinde olan vücut saatinizden başka bir şey değildir.
SCN bütün vücudu etkileyen düzenlenmiş davranış kalıplarını harekete geçirir. Her sabah ışığa ilk maruz kaldığımız anda SCN vücut ısısını yükseltmek ve kortizol gibi uyarıcı hormonları salgılamak gibi işlevleri yerine getirmeye başlar. SCN ayrıca uyku başlangıcıyla ilişkili melotonin gibi hormonların salgılanmasını da belli bir saat geciktirme işini planlar.
Melatonin kozalaksı bez tarafından üretilen doğal bir hormondur. Bu bezelye büyüklüğündeki bez beynin orta kısmının hemen üstünde yer alır. Gün içinde kozalaksı bez aktif değildir. Güneş batıp karanlık çökünce kozalaksı bez SCN tarafından harekete geçirilir; böylece uyanıklığınız azalır ve uyku size çekici gelmeye başlar. Kandaki melatonin seviyesi yeni günün ışığı görünene kadar vücutta yüksek seviyelerde kalır ve yaklaşık saad 9 civarı tekrar azalır. Gündüz vakti melatonin seviyesi o kadar azdır ki kan testlerinde bile zor tespit edilir. Yeni araştırma ışık saçan (arkadan ışıklı) laptop veya masaüstü bilgisayarlar ve benzeri ekranların melatonin seviyelerini azaltıp uykuyu engelleyebileceğini gösteriyor.
Bu araştırma film izlemek, oyun oynamak veya okumak için ışıklı ekran kullanan insanlar üzerinde yapıldı. Araştırmaya katılan denekler üç gruba ayrıldı.
- Bir grup mavi ışık saçan bir gözlük kullanarak ekrana bakarken,
- ikinci bir grup turuncu tonlu camları olan ve melatonini bastıran kısa dalgaboylu ışığı filtre eden gözlükler taktı,
- üçüncü grup ise herhangi bir gözlük kullanmadı.
Her grubun kullandığı ekranlar en parlak seviyeye getirildi ve katılımcılar gözlerine giren ışık miktarını ölçen cihazlar taktı. Elde edilen sonuçlara göre kendinden ışıklı tabletlere iki saat maruz kalmak melatonin seviyesini yaklaşık yüzde 22 azaltmaktadır. Ayrıca ekrana ne kadar uzun süre maruz kalınır, ekran ne kadar yakın kullanılırsa melattonin seviyesinde o ölçüde düşüş olmaktadır.
Ekranların saçtığı ışık miktarında çok ciddi farklar bulunuyordu, bu yüzden araştırmalar melatonin ve dolayısıyla uyku üzerindeki etkisi dolayısıyla ekranların ışığının azaltılarak kullanılmasını ve uyumadan hemen önce ekran kullanımı azaltmayı öneriyorlar. Ayrıca araştırma uykusuzluk çeken bir insanın en son bakması gereken şeyin bir ekran olduğunu da gösteriyor.