Gıda Zehirlenmesi - Alternatif Tedavi

Genellikle bakteriyel toksinler içeren gıdaların tüketimi sonucunda geçirilen bir rahatsızlıktır

Gıda Zehirlenmesi

Gıda zehirlenmesi virüs, kimyasallar ya da bakteriyel toksinlerin bulaştığı gıdaları yemekten kaynaklanan sağlık sorunları için kullanılan genel bir terimdir. Gıda zehirlenmesi türleri arasında bakteriyel gıda zehirlenmesi, deniz mahsüllerinden zehirlenme ve mantar zehirlenmesi yer alır. Gıda zehirlenmesi için kullanılan tıbbi terim gastroenteritisdir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) ABD’de her yıl 33 milyon kadar gıda zehirlenmesi vakasının olduğunu tahmin etmektedir. Vakaların çoğu hafiftir ve öylesine çabuk iyileşirler ki tanı dahi koymak mümkün olmaz. Bazense ortaya çıkan şiddetli bir salgın, haber değeri taşıyacak kadar büyük bir kamu sağlığı riski yaratır ancak bu tür olaylar nadiren ortaya çıkar. Herhangi bir insan gıda zehirlenmesi geçirebilir. Ancak bağışıklık sistemi risk taşıyan çok genç ve çok yaşlı kişiler en ciddi ve tehlikeli vakaları oluşturur.
 

Gıda zehirlenmesinin genel bulguları arasında ishal, mide ağrısı ya da krampları, mideden gelen guruldama sesi, ateş, bulantı ve kusma yer alır. Dehidrasyon da yaygın bir komplikasyondur çünkü vücut, kusma ve ishal yoluyla sıvı ve elektrolit kaybeder. Dehidrasyonun çok gençlerde, yaşlılarda ve diüretik ilaçlar kullanan kişilerde ortaya çıkma ihtimali daha fazladır.

Bakteriyel Sebepler
Bakteriler gıda zehirlenmesinin başlıca nedenidir. Bakteriyel gıda zehirlenmesinin belirtilerinin ortaya çıkma nedeni besin yoluyla geçen bakterilerin, vücuttaki gelişimlerinin bir yan ürünü olarak enterotoksinler ya da zehirler açığa çıkarmalarıdır. Bu toksinler çoğunlukla bağırsakların emilim kabiliyetini düşürür ve dehidrasyona yol açacak şekilde su ve elektrolit salgılanmasına neden olur. Belirtilerin şiddeti bakterinin türüne, bakterinin ve alınan gıdanın miktarına, kişinin sağlık durumuna ve bakterinin salgıladığı toksine karşı duyarlılığına bağlıdır.
  1. SalmonellaZehirlenmenin belirtileri Salmonella bulaşmış besinin yenmesinden sonraki 12–72 saatte görülmeye başlar. Ateş de dahil tipik gıda zehirlenmesi belirtileri iki ila beş günde ortaya çıkar. Salmonella genellikle insan ya da hayvan dışkısı bulaşan besinlerin tüketilmesi yoluyla geçer. Bakterinin yayılması ise çoğunlukla yemekhanede çalışanların ellerini yıkamamasından kaynaklanır.
  2. Escherichia Coli (E. coli)E. coli O157:H7 ve E. colinin benzer türlerinden kaynaklanan gıda zehirlenmesinin belirtileri gıdayla bulaşan diğer bazı bakterilerin neden olduğu belirtilerden daha yavaş ortaya çıkar. Bakterinin bulaştığı besinin yenmesinden sonraki bir ila üç gün kişide şiddetli karın krampları ve genellikle kanlı olan sulu ishal görülür. İshalin çok az dışkı ve çoğunlukla kan ihtiva etmesi dolayısıyla bu duruma bazen "hemorajik kolit" dendiği de olur. Ateş çok az görülür ya da hiç görülmez; kanlı ishal ise bir ila sekiz gün kadar görülür ve durum genellikle kendiliğinden geçer. Besinlerden bulaşan E. coli O157:H7 en çok çiğ ya da az pişmiş kıymalarda bulunur. Çiğ süt de E. coli kaynaklı besin zehirlenmelerinin nedenleri arasındadır.
  3. Campylobacter JejuniC. jejuni enfeksiyonlarına çoğunlukla bakteriyi taşıyan tavuklar neden olur ancak klorlanmamış su ve çiğ süt de bakterilerin kaynağı olabilir. Gıda zehirlenmesinin ateş ve ishali de kapsayan belirtileri C. jejuni bulaşmış olan besin ya da su alındıktan sonraki iki ila beş gün içerisinde başlar. İshal, sulu olabilir ve kan içerebilir. Belirtileri yedi ila on gün sürer ve enfeksiyon bulaşan kişilerin dörtte birinde tekrarladığı görülür.
  4. Staphylococcus Aureus (Staph): Staph bakterisi özellikle ciltlerinde Staph enfeksiyonları taşıyan yemekhane çalışanları tarafından yayılır. Buna karşın bakteri bulaşan araç gereçler ve gıdaların hazırlandığı tezgahlar da sorumlu tutulabilir. Hemen her besine bakteri bulaşabilir ancak salata sosları, süt ürünleri, kremalı pastalar ve oda sıcaklığında saklanan gıdalar muhtemel adaylar arasındadır. Gıda zehirlenmesinin klasik belirtileri hızla, genellikle de bakteri bulaşan gıda alındıktan iki ila sekiz saat sonra görülmeye başlar. Bu tür belirtiler genellikle üç ila altı saat sürer ve nadiren iki günden fazla sürdüğü olur. Belirtiler çoğunlukla hafiftir ve hasta herhangi bir yardım almadan iyileşir.
  5. ShigellaShigella kaynaklı gıda zehirlenmesinin belirtileri bakteri bulaşan besin yendikten 36–72 saat sonra görülmeye başlar. Bu belirtiler besin yoluyla bulaşan pek çok bakteri ile ilişkili belirtilerden farklılık gösterir. Gıda zehirlenmesinin bilinen belirtilerine ek olarak şiddetli enfeksiyon geçiren çocukların yüzde 40 kadarı nörolojik belirtiler de gösterir. Bu belirtiler arasında inmeler, zihin bulanıklığı, baş ağrısı, letarji ve ağrılı boyun sertleşmesi yer alır. Hastalık iki ila üç gün kadar devam eder.
  6. Clostridium Botulinum: C. botulinum (yaygın olarak botulizm olarak bilinir) besin yoluyla bulaşan bakteriler arasında en ölümcül olanıdır. Yetişkin botulizminin kaynakları çoğunlukla düzgün konservelenmemiş ya da saklanmamış gıdalardır. Belirtileri bakteri bulaşan gıda yendikten sonraki 18 ila 36 saat içerisinde görülmeye başlar. Kanıtlanmamış olmakla birlikte başlama süresinin dört saat ya da sekiz gün sonra başladığı da olur. Besin yoluyla bulaşan diğer hastalıklardan farklı olarak, botulizmde kusma ve ishal görülmez. Başlangıçta botulizm görülen kişi, zayıflık, sersemlik ve çift görme gibi durumlar yaşar. Belirtiler konuşma ve yutkunma güçlüğü ile devam eder. C. botulinumdan kaynaklanan toksinler nörotoksindir, yani sinir sistemini zehirleyerek paraliziye neden olur. Eğer hastalık önü alınamadan ilerlerse paralizi tüm vücudu etkiler. Tıbbi müdahale olmazsa sonunda solunum kasları paralize olur ve hasta boğulur. Botulizm olan bebekte C. botulinum sporları bebeğin bağırsaklarına yerleşir. Özelikle 12 aylıktan küçük bebeklerde, bu sporların kaynağı bazen baldır. Belirtiler yavaş ilerler. Bebekte önce kabızlık, sonra yetersiz beslenme, letarji (uyku hali), güçsüzlük, salya artışı ve olağandan farklı ağlama görülür. Sonunda bebek baş kaslarını kontrol etme yeteneğini kaybeder. Paralizi daha sonra vücudun diğer bölümlerine ilerler.
Balık Kaynaklı Gıda Zehirlenmesi
Ciguatera balık zehirlenmesine orfoz, baraküda, snapper ve uskumru da dahil bazı tropikal balıkların dokularında biriken toksinler neden olur. Zehirlenme belirtileri balığı yedikten sonra altı saat içinde ortaya çıkar. Önce ağız çevresinde, daha sonra eller ve ayakları da içine alan diğer bölgeleri kapsayacak şekilde uyuşukluk ve sızı görülebilir. Sıklıkla, kas ağrısı ve zayıflığı, baş ağrısı, sersemlik, eklem ağrısı, ısıya duyarlılık, kalpte aritmi, nabızda belirgin değişimler ve tansiyonda düşme görülür. Ciguatoksin bulaşan sığ su balıkları tüm dünyaya ihraç edildiğinden ciguatera sıklığı soğuk iklimlerde de giderek artmaktadır. 

Balon balığı ya da fagu en çok Japonya’da servis edilen geleneksel bir gurme yemeğidir. Balon balığının derisinde ve diğer organlarında tetradotoksin denilen güçlü bir zehir bulunur. Tetradotoksin zehirlenmesinin ilk aşaması balığı yedikten 20 ila 180 dakika içinde gelişen uzuvlarda ve dilde uyuşmadır. Bunu yüzde, ellerde ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma izler. Gıda zehirlenmesinin tipik belirtilerine bağ dönmesi, baş ağrısı ve yürümede bozulma gibi nörolojik belirtiler eşlik eder. Tetradotoksin zehirlenmesinin ikinci aşamasında ilerleyici paralizi görülür. Solunum, konuşma ve diğer hareketler zorlaşır. Siyanoz (ciltte mavimsi ya da morumsu renk değişimleri), düşük kan basıncı ve aritmiler gelişebilir. Ölümden hemen önce konvülsiyonlar ve zihinsel bozulma gelişebilir ya da kişi hareket edemese de zihni berrak olabilir. Herhangi bir müdahale olmazsa balığı yedikten sonra genellikle dört ila altı saat içinde ölüm gerçekleşir. Ancak bu süre 20 dakika olarak bilinir.

Kabuklu deniz mahsulleri, bu kabukluların yediği bazı deniz yosunlarından kaynaklanır. Toksinler zamanla deniz kabuklularının vücudunda birikir. En çok midye, deniztarağı, istiridye gibi kabuklular etkilenir. Bazen toksin üreten yosunlar denizin renginin kırmızılaşmasına neden olacak kadar fazla çoğalır. Bu olgu kızıl gelgit olarak bilinir. Böyle bölgelerden çıkarılan kabuklu deniz hayvanlarının yenilmemesine dair sık sık uyarı yapılmaktadır. Gıda zehirlenmesi belirtileri yenilen kabuklunun türüne ve miktarına bağlı olarak yarım saat ila iki saat arasında ortaya çıkar. Bunlar yüzde ve dudakta yanma ve karıncalanma, uyuşma, uyuşukluk hissi, kas ağrısı, baş dönmesi, ishal, mide ağrısı, konfüzyon, bulantı, kusma, tuhaf ısı hissi, solunum güçlüğü ve bazen komadır. Belirtiler birkaç saat ila birkaç gün sürebilir.

Histamin zehirlenmesi, vücut dokuları yüksek seviyede histamin üretmeye başlamış olan bir balığın yenmesiyle ortaya çıkabilir. Uskumru, ton balığı, mahi mahi balıkları en yaygın histamin kaynaklarıdır. Balığın tüketilmesinin ardından hemen yüzde kızarma ve ürtiker, birkaç dakika sonra da gıda zehirlenmesinin tipik belirtileri gelişebilir. Belirtiler genellikle 24 saatten kısa sürer.

Mantar Zehirlenmesi
Mantar zehirlenmesi, zehirlerin etkilerine göre sınıflandırılır. Protoplazmik zehirler, genellikle karaciğerde hücrelerin yok olmasına neden olur ve bu durum organ yetmezliğine kadar ilerler. Nörotoksinler terleme, konvülsiyonlar, halüsinasyonlar, heyecan, depresyon, koma ve kolon spazmları gibi nörolojik belirtilere neden olabilir. Gastrointestinal (GI) irritanlar birden ortaya çıkıp çabuk geçen, tipik gıda zehirlenmesi belirtilerine neden olur.

Disulfiram benzeri zehirler genellikle, 72 saat içinde alkol alınmaması durumunda, toksik değildir. Bu durumda zehir iki ila üç saat boyunca baş ağrısı, yüzde kızarma, kusma, bulantı ve kardiyak bozukluklar ortaya çıkar.

Diğer Olası Kaynaklar
Gıda zehirlenmesinin diğer muhtemel nedenleri arasında yeşil ya da filizlenmiş çiğ patatesler, hassas kişiler tarafından tüketildiğinde fava fasülyesi ve kontamine tahılların tüketilmesi sonucu ergo (çavdar mahmuzu) zehirlenmeleri yer alır. Kimyasalların bulaştığı gıdaların neden olduğu zehirlenme arsenik, kurşun veya böcek zehiri püskürtülmüş olan ürünlerin yıkanmadan yenilmesinden kaynaklanır. Kurşun kaplı ve kadmiyum kaplı kaplar da gıda zehirlenmesine neden olabilir.

Teşhis
Gıda zehirlenmesinin tanısında klinik mülakat çok önemlidir. Hastalığın öyküsü yenilen yiyecekler, yakın zamanda yapılan seyahatler ve benzer hastalık belirtileri olanlarla temas gibi bilgileri içerecek biçimde ayrıntılarıyla alınmalıdır. Belirtiler 30 dakika ila 3 gün arasında ortaya çıkabileceğinden son yenen yiyecek, belirtilerin nedeni olmak zorunda değildir. Tanı, dışkı kültürü ile onaylanır. Kusmuk, kan ya da kontamine gıdanın incelenmesi gibi başka laboratuar testleri de yapılabilir. Doku hasarının ya da elektrolit dengesizliğinin boyutunu saptamak için bir kan kimyası paneli testi yapılabilir. Çoğu gıda zehirlenmesi vakasına tanı konulamaz ve tedavi kısa vadede GI belirtilerinin tedavisine odaklanır.

Botulizm, çoğunlukla ayırıcı nörolojik belirtileriyle teşhis edilir çünkü hastanın hayatını kurtarmak için hızlı tedavi çok önemlidir. Teşhisi onaylamak için daha sonra kaslardaki elektriksel faaliyeti analiz eden bir test olan elektromiyografi yapılabilir. Bu testler çoğu botulizm vakasında anormal kas aktivitesini gösterir.
Şiddetli gıda zehirlenmesi vakalarında karın ağrısını ve kusmayı durdurmak için ilaçlar verilebilir. Ancak ishal için genellikle ilaç verilmez çünkü ishali durdurmak toksinlerin vücutta daha uzun süre kalmasına ve hastalığın daha uzun sürmesine neden olabilir. Şiddetli bakteriyel gıda zehirlenmeleri bazen antibiyotikle tedavi edilir ancak kullanımları tartışmalıdır. Toksik maddelerin vücuttan atılması için mideyi yıkamak gerekebilir. Bu işleme gastrik lavaj denir. Nörotoksinler genellikle solunum sürecini etkiler. Eğer solunum etkilenirse solunumlarının desteklenmesi için hastalar mekanik solunum cihazına bağlanabilir ve paralizi geçene kadar intravenöz olarak beslenir.

Butolizm zehirlenmesi belirtileri görülen kişiler derhal acil tıbbi yardım almalıdır. C. botulinum nedeniyle gıda zehirlenmesi geçiren bebekler ve yetişkinlerin hastaneye, genellikle de yoğun bakım ünitesine yatırılması gerekir. Eğer mümkün olursa, ilk belirtiler ortaya çıktıktan sonra 72 saat içinde yetişkinlere botulizm antitoksini verilir. Daha geç verilirse fayda etmez. Aktif botulizm olan bebekleri beslemek için nazogastrik intübasyon önerilir. Bu, besin takviyesinin yanı sıra bu peritaltizmi uyararak C. botulinum’un atılmasına yardımcı olur. Acil durum olmayan gıda zehirlenmesi tedavisinde kusmaya neden olan ipeka şurubu ya da bağırsakları boşaltan laksatifler kullanılabilir. Dehidrasyonu ve elektrolit dengesizliğini düzeltmek için tuz ve dekstroz içeren intravenöz sıvılar verilebilir. Şiddetli mide ağrıları için ağrı kesiciler verilir. Muskarin tipi mantar zehirlenmeleri için atropin verilir. Eğer hastalık saptanamamış bir mantarın yenmesinin ardından ortaya çıkmışsa derhal hasta kusturulmalı ve kusmuk laboratuar testi için saklanmalıdır. Şiddetli ciguatera zehirlenmesini tedavi etmek için bazen intravenöz mannitol kullanılabilir. Antihistaminikler, histamin balık zehirlenmesi belirtilerini azaltmada yardımcı olabilir. 2001’de Japon bilim adamları sentetik ciguatoksinin üretmişlerdir. Bu ciguateranın teşhisine yardımcı olacak bir antikorun gelişiminde önemli bir adımdır.

Hafif gıda zehirlenmesi vakalarında genellikle tek tedavi diyet değişikliğidir. Aktif kusma ve ishal döneminde gıda zehirlenmesi yaşayan kişiler 8 ila 24 saat katı gıdalardan uzak durmalı ve sıvı alımını artırmalıdır. Küçük miktarlarda berrak sıvılar tüketilmelidir. Aktif belirtiler ortadan kalktıktan sonra iki-üç gün boyunca kolay sindirilebilen et suyu, yumurta, pirinç ya da diğer pişmiş tahıllar ve kızarmış ekmek gibi gıdalardan oluşan bir diyete uyulur. Süt ürünleri, baharatlı gıdalar, alkol, tatlılar, çiğ sebzeler ve taze meyvelerden kaçınılmalıdır.

Gıda zehirlenmesi vakalarının çoğu bir hafta içinde tıbbi yardım olmaksızın kendiliğinden geçer. Genellikle olası dehidrasyon ele alındıktan sonra çok az komplikasyon oluşur. Ancak aktif belirtiler geçtikten sonra birkaç gün yorgunluk görülebilir. Daha şiddetli zehirlenme vakalarında, özellikle de nörotoksinlerin olması durumunda solunum kasları paralize olabilir. Bu vakalar tıbbi müdahale olmazsa nefes alamamaktan ötürü ölümle sonuçlanacaktır. Gıda zehirlenmelerine bağlı ölüm nadiren gelişir ve genellikle çok küçük, çok yaşlı ya da bağışıklık sistemi zaten zayıf düşmüş olan hastalarda görülür. C. botulinum, küçük miktarlarda alındığında dahi çok şiddetli hastalığa ve hatta ölüme neden olabilir. E. koliden etkilenen çocuklar genellikle hastaneye yatırılır. Bazı vakalarda E. koli toksinleri kan dolaşımı tarafından emilebilir ve burada kırmızı kan hücrelerini ve pıhtılaşmada önemli rol oynayan trombositleri yok edebilirler. Yaşa bağlı olmaksızın hastaların %5’inde böbrek yetmezliği ile sonuçlanan hemolitik üremi sendromu gelişir.
2001’de yapılan bir ankette, katılımcı yetişkinlerin %84’ü, sığır ya da kümes hayvanları etindeki dışkının Salmonella, Campylobacter ve E. colinin taşıyıcısı olduğundan habersiz olduğunu göstermiştir. Halkı bilgilendirmenin yanı sıra gıda zehirlenmesinden korunmak için alınabilecek önlemler şunlardır:
  • Sıcak gıdalar sıcak, soğuk gıdalar soğuk tutulmalıdır.
  • Et önerilen iç ısıya ulaşana, yumurta ise cıvıklığını kaybedene kadar pişirilmelidir.
  • Artan yemekler hemen buzdolabına kaldırılmalı ve oda sıcaklığında hiçbir yiyecek bekletilmemelidir.
  • Çiğ etin mutfak gereçlerine ve yüzeylerine temasından kaçınılmalıdır.
  • Meyveler ve sebzeler kullanılmadan önce yıkanmalıdır.
  • Pastörize olmayan süt ürünleri ve meyve suları tüketilmemelidir.
  • Şişen ya da sızıntı yapan konserveler veya bozulmuş kokan yiyecekler hemen atılmalıdır.
  • Yemek hazırlamadan önce ve tuvalete girdikten sonra eller sabunla yıkanmalıdır.
  • Gıda hazırlanan yüzeyler düzenli olarak sterilize edilmelidir.
  • 12 aylıktan küçük bebeklere C. botulinum sporları içerebileceğinden bal verilmemelidir.
  • Evde konserve yaparken, gıdalar uygun konservelenmeli ve ısıtılmalıdır ( 3 dakika boyunca kaynatılması önerilir).
  • Özellikle seyahat ederken Lactobacillus acidophilus ya da L. bulgaricus almak gıda zehirlenmelerinden korunmaya yardımcı olabilir. Bağırsaklarda bu bakterilerin nüfusunun artması zararlı bakterilerin bağırsaklara tutunma olasılığını azaltır.

Deniz Mahsülleri ve İçerdikleri Kimyasallar / Toksinler
Levrek Dioksin, klordan, DDT, PCBler, cıva
Yayınbalığı Klordan, DDT, dioksin, PCBler, vb.
Havyar Klordan, DDT, PCBler
Morina DDT, PCBler
Amerikan ıstakozu Dioksin, PCBler
Köpek balığı DDT, PCBler, cıva
Çizgili levrek PCBler, klordan, DDT, cıva, vb.
Mersin balığı Klordan, DDT, dieldrin, cıva, vb.
Kılıçbalığı Cıva, DDT, PCBler
Tilefish Cıva
Beyazbalık Dioksin

















Gıda Zehirlenmesine Neden Olan Yaygın Patojenler
Patojen Belirtilerin başlangıcı Yaygın Konakçı(lar)
Campylobacter 2 - 5 gün Kümes hayvanları, pastörize edilmemiş süt ve kontamine su.
E. coli 0157:H7 1 - 8 gün Az pişmiş, kontamine kıyma. Ayrıca, pastörize edilmemiş süt veya elma sirkesi, yonca filizi ve kontamine suda bulunabilir.
Listeria 9 - 48 saat Pişmemiş et ve sebze gibi çiğ gıdalarda bulunur, ayrıca sosis, salam, süt ve peynir gibi işlenmiş gıdalar, işlendikten sonra kontamine olabilir.
Salmonella 1 - 3 gün Kümes hayvanları, yumurta, et, süt, az pişmiş gıdalar.
Shigella 24 - 48 saat Bu bakteriler enfeksiyonu olan kişi ile doğrudan temas yoluyla ya da hasta tarafından kontamine edilmiş yiyeceklerle veya suyla bulaşır.
Vibrio vulnificus 1 - 7 gün Kontamine deniz ürünleri, çiğ veya az pişmiş istiridye, midye, istiridye ve deniztarağı, kontamine su.
Kaynak: Gıda Güvenliği ve Denetim Servisi, ABD Tarım Bakanlığı 

Gıda Zehirlenmesi Türleri
Tipi Nedeni
Yolcu ishali Genellikle kontamine su ve yiyeceklerde bulunan toksijenik ESCHERICHIA coli (E. coli) bakterilerinden kaynaklanır.
Salmonella Kontamine kümes hayvanları, yumurta, et ve süt ürünlerinde bulunur. Her ne kadar ölümcül olabilse de çoğu vaka hafiftir.
Botulizm Ev konserve ürünlerinde ve balda bulunan anaerobik bakterilerden kaynaklanır.
Viral Çoğunlukla kontamine çiğ deniz mahsullerinde bulunur.
Kimyasal Pestisitlerden kaynaklanır.

Yorumlar

© 2013 alternatifterapi.com Tüm hakları saklıdır.

Eleman Türkiye