Akşamdan Kalmışlık - Nedir

Kişi aşırı miktarda alkol aldıktan sonra ortaya çıkan fiziksel ve zihinsel belirtiler toplamıdır.

Akşamdan Kalmışlık

4 ile 6 saatlik bir zaman içerisinde, 5 ile 7 kokteyli tüketmek genellikle akşamdan kalmaya neden olur. Akşamdan kalma durumunun ekonomik maliyeti, ABD’de 2008 yılı itibarıyla her yıl 148 milyar dolardır, çalışan yetişkin başına azalan üretkenlik ve devamsızlığa karşılık gelen maliyet ise 2 bin dolardır. 

Akşamdan kalmışlık, tahmini olarak alkolün ilk keşfedildiği prehistorik zamanlardan bu yana yaşanmaktadır. Yapılan bir araştırma, sarhoş olacak kadar içen kişilerin yüzde 75’inin zaman zaman akşamdan kalmışlığı tecrübe ettiklerini göstermiştir. Çok yaygın olmasına karşın, akşamdan kalanlar üzerine geniş kapsamlı çalışmalar yapılmamıştır. Etanolün, tüketiminin bireyler üzerinde yarattığı etkiye neden olan alkolün başlıca kimyasal bileşeni olduğu bilinmektedir.

Akşamdan kalmışlığın karmaşık zihinsel görevleri etkileyip etkilemediği ve basit görevlerin performansı üzerindeki etkisi belirsizdir. Bu alanda yapılan çalışmaların sonucunda, muhtemelen yöntemlerdeki farklılıklara bağlı olarak çelişkili sonuçlar elde edilmiştir. Alkol tüketiminin uykuyu etkilediği açıktır ve uykudan mahrum kalmak ise performansı etkileyecektir.
Akşamdan kalmışlığa neden olacak birçok faktör olduğuna inanılmaktadır. Akşamdan kalmışlığa etanolün doğrudan etkilerinin, etanolün vücuttan atılmasının etkilerinin, etanolün parçalandığı ürünlerin etkilerinin, alkollü içkideki diğer bileşenlerin etkilerinin, kişisel özelliklerin ve alkol kullanımıyla ilişkili davranışların bir birleşiminin neden olduğu belirtilmektedir.

Etanolün Doğrudan Etkileri
Etanol dehidrasyon (sıvı kaybı), elektrolit (vücut kimyasalları) dengesizliği, mide ve bağırsakların tahriş olması, düşük kan şekeri ve uykunun kesintiye uğramasına neden olarak vücudu doğrudan etkiler. Alkol, ayrıca jetlag'e benzer bir duyguya neden olacak şekilde sirkadiyen ritmini (vücudun 24 saatlik içsel zaman dilimi) etkiler. Etanol, vazodilatasyona (damar genişlemesi) neden olur ve akşamdan kalmışlık ile ilişkili baş ağrısına katkıda bulunan serotonin ve histamin gibi vücut kimyasallarını etkiler.

Etanolun Vücuttan Atılmasının Etkileri
Aşırı içmek beynin kimyasal haberleşme sisteminde değişimlere neden olur ve alkol vücuttan atıldığında, sistem dengesizliğe uğrar. Akşamdan kalmışlık belirtilerinin çoğu hafif geri çekilim ile ilişkilendirilen belirtilere benzemektedir. Yine de akşamdan kalma ile geri çekilim arasında bazı farklılıklar vardır. Akşamdan kalma belirtileri, geri çekilimde olduğu gibi halüsinasyon, inme ve bilinçte uzun süreli bozulmalar içermez.

Etanolün Parçalandığı Ürünlerin Etkileri
Vücut içerisinde, etanol öncelikle asetaldehite ve sonra asetata parçalanır. Asetaldehit yüksek yoğunluklarda terleme, hızlı nabız, ciltte kızarma, bulantı ve kusmaya neden olabilen reaktif bir kimyasaldır. Bazı araştırmacılar akşamdan kalmışlığa asetaldehitin neden olduğuna inanmaktadır. Kandaki alkol yoğunluğu sıfıra düştüğünde, kanda aseldahit bulunmamasına karşın, aseldehitin vücuttaki toksik etkileri halen devam edebilir.

Diğer Faktörler
Alkollü içeceklerin çoğu, etanolun yanında az miktarda diğer aktif bileşenleri de içerir. Bu bileşenler içkinin kokusu, tadı ve görüntüsüne eklenir. Neredeyse saf etanol barındıran cin ve votka, diğer alkol bileşenlerini barındıran (kırmızı şarap, brendi ya da viski) alkollü içkilerden daha az akşamdan kalmışlık belirtisi ortaya çıkarır. Örneğin metanol, akşamdan kalmışlığa katkıda bulunur. Kırmızı şarap, viski ve brendi yüksek seviyelerde metanol içerir. Kalıtsal bazı kişilik özellikleri de kişiyi akşamdan kalmışlığı tecrübe etme riskine sokar. Bazı kişilerde, akşamdan kalmışlığı daha şiddetli geçirmelerine neden olacak şekilde yüksek seviyelerde asetaldehit (bir enzimin eksikliğinden dolayı) birikir. Nevrotik, öfkeli, savunmacı, içerken suçluluk hisseden, negatif olaylar yaşayan ya da ailesinde alkolizm öyküsü bulunan kişilerde akşamdan kalmışlık belirtileri daha da artar.
 
İçki içmekle ilişkilendirilen belli davranışlar da akşamdan kalmayı tecrübe etme ihtimalini artırır. Bu davranışlar arasında uyuşturucu kullanımı, normal uyku alışkanlıklarının bozulması, yeterince gıda alınmaması ve sigara kullanımı yer alır.
 
Akşamdan kalmışlık belirtileri kişi içmeyi bıraktıktan birkaç saat sonra başlar ve 24 saat kadar sürebilir. Görülen belli başlı belirtiler kişiye, ortama, tüketilen alkolün türüne ve miktarına göre değişir. Akşamdan kalmışlığın fiziksel belirtileri arasında baş ağrısı, yorgunluk, ışık ve sese duyarlılık, kas ağrıları, göz kızarıklığı, susama, bulantı, kusma ve mide ağrısı yer alır. Akşamdan kalmışlık hızlı nabız, titreme, tansiyonun yükselmesi ve terlemeye neden olabilir. Akşamdan kalmışlık ile ilişkilendirilen zihinsel belirtiler ise uyku süresinin azalması, uyku aşamalarında değişim, dikkat azalması, konsantrasyon kaybı, depresyon, sersemlik, anksiyete, sinirlilik ve bulunulan ortamın döndüğü hissine (vertigo) kapılmadır. 
 
Exeter Üniversitesi ve Plymouth Üniversitesi’nde İngilizler tarafından gerçekleştirilen bir araştırma, akşamdan kalmışlığı gidermenin tamamlayıcı ve geleneksel yöntemlerinin etkisiz olduğunu ortaya koymuştur. Bu araştırma, akşamdan kalmışlığı önlemede en etkili strateji olarak, alkolden kaçınmayı ya da aşırıya kaçmadan alkol tüketmeyi önermektedir. 
Akşamdan kalmışlık belirtileri, bulantı ve mide ağrısı için antiasitler; baş ve kas ağrıları için aspirin ya da steroid olmayan iltihap giderici ilaçların (ibuprofen ya da naproxen) alınmasıyla hafifleyebilir. İçerken ya da akşamdan kalma durumlarında asetaminofenden (Tylenol) almaktan kaçınılması gerekir; çünkü alkol asetaminofenin, karaciğer üzerindeki toksik etkilerini artırır. Genellikle kahve olarak alınan kafein, tarihsel olarak akşamdan kalma durumunun tedavisi için kullanılsa da, 2008 yılına kadar bu konuda yapılmış herhangi bir çalışma yoktur. Yürüyüşe çıkmak, belirtilerin geçmesine yardımcı olabilir. 
Dengeli öğünler yemek, bolca su içmek ve alkol alımını sınırlandırmak akşamdan kalmışlığı azaltacak ya da engelleyecektir. Akşamdan kalmışlık belirtilerini önleyecek ya da azaltacak pek çok alternatif tedavi de bulunmaktadır. Akşamdan kalma durumunu gidermek için fazladan alkol almak kısa vadeli belirtileri azaltıyor olsa da önerilmemektedir. Bazı uzmanlar akşamdan kalmışlık belirtilerini gidermek için alkol almanın alkolizm başlangıcının işareti olduğuna inanmaktadır. Akşamdan kalmışlık ile mücadele için alınacak başlıca önlem; alkollü içkiler tüketirken, yatmadan önce ve sonraki gün bolca su tüketmektir. Terlemeye çalışmanın, egzersiz, sauna ya da masajın da yardımı dokunabilir.

Besin Terapisi 
Akşamdan kalmışlık belirtileri, bol miktarda su ve sıvı tüketerek, vücuttan alkol atılımını hızlandırdığına inanılan C ve B vitaminleri açısından zengin gıdalar alınarak azaltılabilir. Portakal, guava, greyfurt ve çilek C vitamini açısından zengindir. Fasulyeler, baklagiller ve tam tahıllar B vitamini açısından zengin gıdalardır. Portakal suyu (bir bardak), ananas suyu (bir bardak), kivi (bir adet), B vitamini açısından zenginleştirilmiş peynir mayası –besinsel maya (bir çay kaşığı) ve bal (bir çay kaşığı) ile hazırlanmış bir kokteyl, vücudun akşamdan kalmışlık durumunu iyileştirmek için, bünyeye ihtiyaç duyduğu önemli besinleri sağlar.

Meyve-sebze suyu terapistleri, akşamdan kalmışlık belirtileri süresinde iki kez havuç suyu (225 cl), pancar suyu (28 cl), kereviz suyu (100 cl) ve maydanoz suyundan (28 cl) oluşan bir karışımın içilmesini önermektedir. Çinliler ise akşamdan kalmışlığı tedavi etmek için taze sıkılmış mandalina suyu içer ve 10 çilek yerler.

Kraker ya da tost gibi hafif kompleks karbonhidratlar yemek mideye kolaylık sağlar ve kan şekeri seviyelerini yükseltir. Alkol gastrointestinal sistemi tahriş edebileceği için, hafif gıdaların tolere edilmesi daha kolaydır.

Çay/kahve içmek yorgunluğu ve muhtemelen baş ağrısını geçirebilir. Tüm dünyada akşamdan kalmışlık durumu için geleneksel besin tedavilerinin belli ortak bileşenleri bulunmaktadır. Bunlar arasında yumurtalar, işkembe, sıcak baharatlar, canlandırıcı çorbalar, meyve ve sebze suları yer alır. Bu gıdalar, vücudun alkol tarafından zehirlendiği için kaybettiği vitamin, mineral ve diğer besin maddelerinin yerini doldurmaya yararlar.

Ayurveda
Ayurvedik uygulayıcılar, akşamdan kalmanın aşırı Pita’nın belirtilerini yansıttığına inanır. Limon suyu (1 çay kaşığı), şeker (yarım çay kaşığı), tuz (bir çimdik) ve karbonat (yarım çay kaşığı) içeren bir suyu içtikten hemen sonra hızlı bir iyileşme sağlanabilir. Kimyon (bir çimdik) ve limon suyu (1 çay kaşığı) içeren portakal suyu akşamdan kalmışlık belirtilerinin iyileşmesine yardımcı olur. Günde üç ya da dört kez, içinde yoğurt (1 yemek kaşığı) ve kimyon (bir çimdik) bulunan ayran içmek bulantı, baş ağrısı ve sersemliğe iyi gelecektir.

Bitkiler
Akşamdan kalma belirtilerini iyileştirmede aşağıdaki bitkisel tedaviler faydalıdır:
  • Ayurvedik tedavilerden bir tanesi, suyun içerisinde hazırlanan shatavari (5 ölçü), shanka bhasma (sekize bir oranında), kama dudha (sekize bir oranında) ve jatamamsi (3 ölçü) karışımının günde 2 ile 3 kez içilmesidir.
  • Alkol zehirlenmesi için Ayurvedik bir panzehir, günde üç kez ılık su ile karıştırılmış yarım çay kaşığı tikta (mür, aloevera ya da sudharshan) şeklindedir.
  • Karabük (Barberis vulgaris) çayı akşamdan kalmışlık belirtilerini azaltır.
  • Hindiba (Taraxacum officinale) ve dulavrat otu (Arctium lappa) çayı (centiyana ekstrekti, zencefil tozu ve bal ile birlikte) bulantıya iyi gelir.
  • Eşekotu (Oenothera biennis) yağı vücudun kaybettiği gamma-linoleik asidin yerine konulmasına yardımcı olur.
  • Meryemana dikeni (Silybum marinum) karaciğerdeki alkol zehirlenmesini azaltır.
  • Kargabüken (Strychnos nux vomica) aşırı alkol tüketimi için önerilen homeopatik bir panzehirdir.
  • Sibirya ginsengi (Eleutherococcus senticosus) vücudun alkol zehirlenmesinden dolayı yaşadığı stresi dengelemeye yardımcı olur.
  • Keklik üzümü (Gaultheria procumbens) çayına katılan acı biber (Capsicum) sosu da baş ağrısını geçirir.
Akşamdan kalmışlık için diğer tedaviler ise şöyledir: 
  • Akupresür: LI 4 noktası (başparmak ve işaret parmağı arasında) baş ağrısı ve mide hastalıklarını hafifletir ve B2 noktaları (göz çukurunun üst kenarları) ışık hassasiyetinden kaynaklanan baş ağrısını hafifletir.
  • Aromaterapi: Akşamdan kalmışlık bulantısı, kahvaltıdan önce su, limon suyu ve bir damla rezene esansiyel yağından oluşan aromatik kokteylin içilmesiyle hafifleyebilir.
  • İmgelem: Akşamdan kalan kişi, fırtınalı okyanusta seyreden bir geminin içinde olduğunu hayal edebilir. Akşamdan kalma hissinin azalması ile, okyanus gittikçe sakinleşerek üzerine geminin hafifçe sallanacağı hale gelir.
  • Probiyotikler: Bifidobacteriumbifidus bakterileri, alkolün parçalandığı ürünleri vücuttan atabilirler. Akşamdan kalmışlık ile mücadele etmek için natüropatlar yatmadan önce ve sonraki gün Bifidobacteriumbifidus alınmasını önerirler.
  • Takviyeler: Uyumadan önce 50 mg B3 vitamini almak akşamdan kalmışlık belirtilerini hafifletecektir.
  • Hidroterapi: Uyumadan önce aktif kömür tozu içeren bir bardak su içmek midedeki alkolü emecek ve akşamdan kalmışlık belirtilerini azaltacaktır.
Akşamdan kalmışlık, alkol alımını sınırlandırarak ya da akşamdan kalmışlığa neden olma ihtimali daha az olan cin, votka ya da saf etanol gibi alkollü içkiler alınarak önlenebilir. Yeterince uyumak, akşamdan kalmışlık ile ilişkili yorgunluğu azaltabilir. Alkol alırken ya da sonrasında alkolsüz içkiler tüketmek dehidrasyona ve akşamdan kalmışlık belirtilerine iyi gelebilir. Alkol almaya başlamadan önce alınacak olan 120 mg meryemana dikeni karaciğerin, alkolün zehirli etkisini azaltmasına yardımcı olur.

Yorumlar

© 2013 alternatifterapi.com Tüm hakları saklıdır.

Eleman Türkiye