400’den fazla çeşidi olan anemi 3 gruba ayrılır:
- Kan kaybından kaynaklanan anemi
- Yetersiz ya da kusurlu kan hücresi üretiminden kaynaklanan anemi
- Kırmızı kan hücrelerinin tahribinden kaynaklanan anemi
Kan Kaybından Kaynaklanan Anemi
Kırmızı kan hücreleri kanama sebebiyle azalabilir. Bu durum, uzun bir zaman diliminde yavaş gerçekleşebilir ve çoğunlukla gözden kaçabilir. Bu türdeki kronik kanama genelde aşağıdaki durumlar neticesinde meydana gelir:
- Ülser, hemoroit, gastrit (mide iltihabı) gibi gastrointestinal (mide ve bağırsak sistemi) rahatsızlıkları ve kanser.
- Aspirin gibi steroid olmayan iltihap önleyici ilaçların (NSAID’ler) kullanımı.
- Kadınlarda adet görme ve doğum; özellikle adet kanaması şiddetliyse ya da çoklu gebelik söz konusuysa.
Yetersiz ya da Kusurlu Kan Hücresi Üretiminden Kaynaklanan Anemi
Vücut yeterli miktarda kan hücresi üretmeyebilir ya da kan hücreleri doğru çalışmayabilir. Her iki durum da anemiyle sonuçlanabilir. Kırmızı kan hücreleri, yapılarındaki anormallik ya da kan hücrelerinin doğru çalışması için gerekli olan minerallerin veya vitaminlerin eksik olmasından dolayı, kusurlu ya da yetersiz miktarda olabilir. Bu nedenlerle alakalı durumlarda anemi aşağıdakileri kapsayabilir:
- Orak hücreli anemi
- Demir eksikliği anemisi
- Vitamin eksikliği
- Kemik iliği ve kök hücre sorunları
- Diğer sağlık sorunları
Orak hücreli anemi, Afro-Amerikalıları etkileyen genetik geçişli bir hastalıktır. Kırmızı kan hücreleri, genetik bozukluk nedeniyle hilal şeklinde olur. Hızla bozulduklarından oksijen organlara ulaşamaz ve anemiyle sonuçlanır. Aynı zamanda hilal biçimli kırmızı kan hücreleri, ince damarlarda birikerek acıya neden olur.
Demir eksikliği anemisinin oluşma sebebi, vücutta demir minerali eksikliğidir. Kemiğin merkezindeki ilik, kırmızı kan hücrelerinde bulunan ve organlara oksijen taşıyan hemoglobini üretmek için demire ihtiyaç duyar. Demir miktarı yetersiz olduğunda, vücut kırmızı kan hücreleri için gerekli miktarda hemoglobin üretemez. Sonuç, demir eksikliği anemisidir. Demir eksikliği anemisi aşağıdaki sebeplerden kaynaklanabilir.
- Özellikle bebeklerin, çocukların, ergenlerin ve vejetaryenlerin, demirden yoksun beslenme biçimi
- Demir depoları tükenmiş olan gebe ve emziren annelerin metabolik ihtiyacı
- Adet görme
- Sık sık kan bağışlamak
- Dayanıklılık egzersizleri
- Crohn hastalığı gibi sindirim rahatsızlıkları veya mide ya da ince bağırsak kısımlarının cerrahi müdahaleyle alınması
- Bazı ilaçlar, bazı yiyecekler ve kafeinli içecekler
Vitamin eksikliği anemisi B-12 ve folik asit eksikliğinden kaynaklanabilir. Kırmızı kan hücresi üretimi için bu iki vitamine ihtiyaç vardır. Vitamin eksikliği anemisine yol açan vitamin eksikliği aşağıdaki sağlık sorunlarını kapsayabilir:
Megaloblastik anemi: B-12 ya da folik asit veya her ikisinin yetersizliği.
Pernisiyöz anemi: Crohn hastalığı, bağırsak parazitleri, mide ya da ince bağırsak kısımlarının cerrahi müdahaleyle alınması veya HIV virüsüyle enfekte olmak (AIDS hastalığı) gibi durumlardan kaynaklı B-12 vitamininin emiliminde bozukluk.
Beslenmeye bağlı vitamin eksikliği: Az yemek ya da et tüketmemek B-12 vitamini eksikliğine neden olabilirken; yetersiz ya da çok pişmiş sebze tüketimi de folik asit eksikliğine yol açabilir.
Başka sebeplerden kaynaklanan vitamin eksikliği: Gebelik, bazı ilaçlar, alkol kullanımı, tropikal sprue hastalığı ve bağırsakta gluten hassasiyeti (çölyak hastalığı) vitamin eksikliğine neden olabilir. Erken gebelik döneminde yeterli folik asit alımı ceninde, tropikal sprue hastalığı gibi nöral tüp bozukluklarının gelişiminin önüne geçebilir. Kemik iliği ve kök hücre sorunları vücudun yeterli miktarda kırmızı kan hücresi üretmesini engelleyebilir. Kemik iliğinde bulunan bazı kök hücreler, kırmızı kan hücreleri üretir. Eğer kök hücrelerin miktarı azsa veya kusurluysa ya da metastatik kanser hücreleri gibi diğer hücreler kök hücrelerin yerine geçmişse anemi gelişebilir. Kemik iliği ve kök hücresi sorunları sebebiyle oluşan anemi aşağıdaki durumları kapsar:
Aplastik anemi, kök hücrelerinde göze çarpan bir düşüş olduğunda ya da bu hücrelerin yokluğunda gelişir. Aplastik anemi kalıtsal olabilir, anlaşılır bir sebep olmadan meydana gelebilir veya kemik iliğinin ilaç kullanımı, radyasyon, kemoterapi veya enfeksiyon sebebiyle hasar gördüğü durumlarda oluşabilir.
Talasemi (Akdeniz anemisi) kırmızı kan hücreleri tam anlamıyla olgunlaşıp gelişemediğinde ortaya çıkar. Talasemi, genellikle Akdeniz, Afrika, Orta Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde yaşayan insanları etkileyen kalıtsaldır bir hastalıktır. Talasemi, türüne göre hafif ya da hayati tehlike arz edecek şiddette seyredebilir: En şiddetli türü Cooley anemisidir (talasemi majör).
Kurşuna maruz kalmak, kemik iliği açısından zehirleyicidir ve kırmızı kan hücrelerinin azalmasına yol açar. Kurşun zehirlenmesi, yetişkinlerde çalışma koşullarından; çocuklardaysa boya kırıntıları yenmesinden kaynaklanır. Uygunsuz üretilmiş kurşun sırlı kaplar da yiyecek ve içeceklere kurşun bulaştırabilir.
Diğer sağlık sorunlarıyla ilişkili anemi, genellikle kırmızı kan hücreleri üretiminde gerekli olan hormonlar azaldığında görülür. Bu türdeki anemiye neden olan sağlık sorunları şunlardır:
- Hipotiroidizm (tiroid yetersizliği)
- Diğer kronik hastalıklar; örneğin kanser, enfeksiyon ve lupus (deri veremi) ve romatoid artrit (iltihaplı romatizma) gibi otoimmün hastalıklar
- İlerlemiş böbrek hastalığı
Kırmızı Kan Hücrelerinin Tahribinden Kaynaklanan Anemi Kırmızı kan hücreleri kırılgan olduğunda ve dolaşım sistemindeki olağan basınca karşı koyamadığında, zamanından önce kırılarak hemolitik anemiye neden olabilir. Hemolitik anemi doğuştan gelebilir ya da daha sonra gelişebilir. Bazen sebebi bilinmez (kendiliğinden oluşur). Hemolitik aneminin bilinen nedenleri şunlardır:
- Orak hücreli anemi ve talasemi gibi kalıtsal durumlar.
- Enfeksiyon, ilaçlar, yılan ya da örümcek zehri ve bazı yiyecekler gibi stres etkenleri.
- İlerlemiş karaciğer ya da böbrek hastalığından kaynaklanan toksinler.
- Bağışıklık sisteminin uygunsuz saldırısı (Anne karnında ceninken meydana geldiğinde, yeni doğanın hemolitik hastalığı denir).
- Suni damarlar, kalp kapak protezleri, tümörler, şiddetli yanıklar, kimyasala maruz kalma, şiddetli yüksek tansiyon ve pıhtılaşma bozuklukları.
- Nadir durumlarda büyüyen dalak, kırmızı kan hücrelerini, dolaşım ömürleri tamamlanmadan yakalayıp yok edebilir.