Susam yağı sesamum indicum denilen bir bitki türünden elde edilir. Söz konusu tür yaklaşık 1.8 metre kadar uzayan Pedaliaceae ailesine ait yıllık otsu bir bitki ailesidir. Susam hem Çin hem de Hint tıbbında bin yıldır kullanılır. Genellikle müshil (yumuşatıcı) olarak tavsiye edilse de, susam bitkisi diş ağrıları ve diş eti hastalığı için MS. 4. asır kadar eskiden beri Çin’de kocakarı ilacı olarak kullanılmıştır. Modern zamanlarda susam Batılı bitkisel şifacılar tarafından şifa amaçlı olarak kullanılmaya başlamıştır. Yağ ayrıca pişirmede, margarinlerin bir bileşeni olarak ve salat sosu olarak kullanılır. Bunun dışında belli kozmetik ürünlerde ve cilt yumuşatıcıların bileşeni olarak kullanılmaktadır. Köken olarak Asya ve Afrika’dan gelen susam ağırlıklı olarak Hindistan’da, Çin’de, Afrika’da ve Latin Amerika’da yetiştirilir. Susam bitkisinin sadece yağı ve tohumları tıbbi amaçlı olarak kullanılır.
Susam yağı sesamum indicum bitkisinden yapılır. Tohum kapsülleri kesilir, kurumuş bitki ters çevrilerek silkelenir. Bitkisel tıp uzmanları susam tohumlarının ve yağının kanser, bakteri ve iltihap karşıtı etkileri olduğuna inanmaktadır. Hücre kültürü ve insanlar üzerinde yapılan çalışmalar bu iddialardan bazılarını desteklemektedir. Susamın ayrıca ağrı kesici özellikleri olabilir. James Duke Yeşil Eczane adlı kitabında susamın ağrı kesici özelliği olup antioksidan ve diğer iyileştirici ajanlar bakımından zengin olduğunu ifade etmektedir. Kimi otoriteler susamın hafif de olsa östrojenimsi etkisi olduğuna inanmaktadır.
Susam yağında çoklu doymamış yağ oranı yüksektir. Amerikan Kalp Vakfı’na göre bu tip yağlar ölçülü kullanıldığında vücuttan yeni üretilmiş kolesterolü sökerler. Amerikan Kalp Vakfı 2003 yılında susam yağı yemekte kullanılırsa tansiyon düşürür ve tansiyon düşürücü ilaca olan ihtiyacı azaltır.
Susam Yağının Genel Kullanımı
- Beslenme ve Sindirim: Her ne kadar Gıda ve İlaç Vakfı (FDA) tarafından onaylanmamış olsa da susam yağının bir dizi şifa amaçlı kullanımı vardır. Müshil olarak asırlar süren ünü bugün de devam etmektedir. Ayrıca bulanık görme, baş dönmesi, baş ağrısını tedai etmede ve uzun süren veya şiddetli hastalıkların nekahet devrelerinde bünyeyi kuvvetlendirmede kullanılmaktadır. Doymuş yağlar yerine kullanıldığında susam yağı kolesterol seviyelerini düşürmeye ve damar sertliğini önlemeye yardımcı olabilir. Yağ yukarıda bahsedilen tüm konular için dahili olarak (ağızdan) alınır.
- Menopoz Belirtileri: Ostrojen benzeri etkilerinden dolayı susam yağı bazen hayat değişiklikleriyle ilgili vajina kuruluğunu azaltmak için kullanılır. Menopoz sırasında genellikle dişi hormon seviyelerindeki değişiklikten dolayı kadınlar bu sorunu yaşarlar. Vajina çeperi kurulaşır, incelir, esnekliğini yitirir. Bu durum ilişki sırasında ağrı veya rahatsızlığa yol açabilir. Bazı kadınlar kayganlığı arttırmak ve vajina kuruluğunun getirdiği şikayetlerden kurtulmak için susam yağına batırılmış pamuk bezler kullanırlar.
- Kanser: Araştırmalar susam yağının kanserle savaşma potansiyeli olduğunu işaret etmektedir. Hücre kültürü alanında yapılan bir çalışma susam yağının insan habis melanom hücrelerinin büyümesini engellediğini bulgulamıştır. Araştırmalar susam yağında bulunan linoleic asidinin (temel bir yağ asidi) kanser karşıtı niteliklerinin etkili olduğu sonucuna varmıştır. Laboratuvar koşullarında yapılan başka bir araştırma da susam yağının kolon kanseri hücrelerinin gelişmesini engellediğini bulgulamıştır.
Geleneksel Asya Tıbbı
Susam yağı Hindistan’ın Ayurveda tıbbında önemli bir role sahiptir. Bir Hint masajı olan ve vücuttaki 100’den fazla nokta üzerine odaklanan (bunlara marma noktaları denir) abhyanga masajında cilde sürülür. Abhyananın enerji akışını hızlandırıp vücuttan kirliliği attığına inanılır. Ayurvedacı bazı uygulamacılar susam yağını antibakteriyel ağız temizleyici olarak tavsiye ederler. Ortalama sağlık düzeyine sahip 25 kişiyi kapsayan küçük bir araştırmada susam yağının ağızdaki bakterilerin gelişmesini azalttığı kanıtlanmıştır. Araştırmada alınan sonuçlar susam yağının diş ve ağız hastalıklarını önlediğini akla getirmektedir. Geleneklere göre susam yağı ayrıca adet öncesi sendromla ilişkili (PMS) kramplarını ve karın ağrılarını azaltmak için harici olarak uygulanmalıdır.
Hint ve Tibet tıbbına göre, burun deliklerine birkaç damla damlatılan susam yağı anksiyete ve uykusuzluk belirtilerini azaltmak için kullanılabilir. Teoriye göre susam yağının rahatlatıcı etkileri burundaki kan damarları yoluyla beyne ulaşmaktadır.
Susam Yağının Hazırlanışı
Susam yağının en iyi günlük dozu henüz tespit edilmemiştir. İnsanlar kabızlığı önlemek için yatmadan önce bir çay kaşığı susam yağı almaktadır. Menopozla ilişkili vajina kuruluğu şu işlemi yaparak hafifletilebilir: Pamuklu bir kozmetik pedi susam yağına batırın ve aşırı yağı sıkarak alın. Yedi gün boyunca yeni bir pamuk peti gece boyunca vajina içinde tutup sabahları çıkarın. İlk haftadan sonra bu tedavi genellikle haftada bir uygulanır (ya da ne kadar ihtiyaç duyuluyorsa). İlk hafta sonrasındaki uygulamalar bakım uygulamasıdır.
Anksiyete veya uykusuzluğu engellemek için her burun deliğine bir damla susam yağı damlatın. Susam yağı çok değişik amaçlar için reçete edilen ve dahili ve harici kullanılabilen bir şey olduğu için, tüketicilerin doğru dozu tespit etmek için Çin/Ayurveda tıbbında veya alternatif tıpta uzman birine başvurması tavsiye edilir.
Susam Yağı Hakkında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Susam yağı tavsiye edilen dozlar aşılmadıkça herhangi bir zarar vermez. Bununla birlikte uzun zamanlı susam yağı kullanmanın etkilerine dair bir araştırma olmadığını unutmamak gerekir. Yeterli tıbbi araştırmanın olmaması yüzünden, hamile kadınlar, meme verenler ve karaciğer veya böbrek hastası olan kişilerin susam yağını ihtiyatla kullanması gerekir.
Müshil etkilerinden dolayı susam yağı ishali olan kişiler tarafından kullanılmamalıdır.
Susam yağının oksitlenmemesi için buzdolabında saklanması tavsiye edilir. Ayrıca ışıktan da korunmalıdır. Yemeklerde yağ olarak kullanılabilse de, iyileştirici etkilerini yitirmemesi için yağ kızdırılmamalı, eklenecekse sonradan eklenmelidir. Başka bir deyişle kızartma, haşlama veya fırın işlemlerinden geçirilmemelidir. Kimi otoritelere göre hafif ateşte sotelerde susam yağının şifasal özellikleri kaybolmaz. Amerika Kalp Vakfı’na göre bir kişinin günlük toplam kalori tüketiminin yüzde 10’undan fazlası çoklu doymamış yağlardan (susam yağı bunlardan biridir) alınmamalıdır.
Her ne kadar bazı vücutçular kaslarını güçlendirmek için kendilerine susam yağı enjekte etseler de böyle bir uygulama tavsiye edilmez ve bu potansiyel olarak tehlikelidir. Amerika Dermatoloji Akademisi Dergisi’nin 2000 yılında yayınladığı bir makaleye göre cilde susam veya diğer bitkisel yağlar enjekte etmek, kist oluşumuna neden olabilir. Bu enjeksiyonların sonucu olarak ciltte kabuk bağlama, kalınlaşma, sklerodermi veya diğer bağ doku hastalıkları meydana gelebilir.
Susam Yağının Yan Etkileri
Susam yağı tavsiye edilen dozlar aşılmadıkça rahatsızlık verici veya dikkate değer herhangi bir yan etki yapmaz.
Susam Yağının Etkileşimleri
Susam yağının kötü etkileşime girdiği herhangi bir ilaç veya diyet takviyesi bilinmiyor. Susam tohumları biota tohumarı, dong quai ve beyaz dut yapraklarıyla görünür hiçbir zarar olmadan karıştırılabilmektedir.