Cinnamomum verum
- Türkçe Adı: Tarçın, Seylan tarçını
- İngilizce Adı: Cinnamon
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Bu bitki, medikal kullanımının yanı sıra yiyeceklerde sıklıkla kullanılan bir baharat olarak bilinmektedir. Anavatanı Sri Lanka ve güney batı Hindistan’dır.
Kullanılabilir Kısımlar: Bitkinin medikal amaçlı kullanılan kısmları, ağacın kabuk kısmı ve kabuk kısmından elde edilen uçucu yağ’dır. Nadir de olsa genç yapraklardan elde edilen yağ da kullanılmaktadır.
İçeriğindeki Bileşenler: Uçucu yağ (sinamaldehit, weiterhin, öglenol, sinnamilasetat, sinamil alkol, sinamik asit vs..), diterpenler (sinzeylanol, sinzeylanin), oligomerik proantosiyanidinler ve müsilaj başta olmak üzere birçok bileşen içerir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Tarçın kabuğunun içerdiği uçucu yağın, temel medikal etkiyi gösteren aktif içerik olduğu düşünülmektedir. Sinamaldehit ise tarçın yağının içindeki en temel bileşenlerden biridir ve uçucu yağın %60 - %80’ini oluşturmaktadır. Sinamaldehid adlı bileşenin düşük dozlarda kullanımının merkezi sinir sistemini uyarıcı, yüksek dozlarda kullanımının ise sedatif etki yaptığı düşünülmektedir. Bu maddenin aynı zamanda hipotermik (vücut ısısını düşürücü), antipiretik (yüksek ateşi düşürücü), antibakteriyel ve antifungal (mantar öldürücü) etki gösterdiği de düşünülmektedir.
Bahsedilenlerden başka sinamaldehid maddesinin periferal kan basıncını yükselttiği, kalp hızını düşürdüğü, kan basıncını yani tansiyonu düşürdüğü ve muhtemelen kan şekeri seviyelerini de etkilediği tahmin edilmektedir. Ancak tarçın kabuğundan demlenerek hazırlanan çaydaki uçucu yağın büyük bir kısmı buharlaşarak uzaklaştığından, yukarıda bahsedilen etkilerden sorumlu madde olan sinamaldehid de büyük oranda kaybolmaktadır. Buna rağmen tarçın kabuğunda bulunan taninler buharlaşarak kaybolmadığı için anti-diyareik etkilerini (diyare karşıtı) gösterebilmektedirler.
Tarçın da dahil olmak üzere birçok bitkisel bileşenin kullanıldığı topikal bir preparatın, erkeklerdeki erken boşalma sorununu büyük ölçüde önlediği de klinik araştırmalarla kanıtlanmıştır. Yapılan ilk klinik araştırmalar sonucu tarçın yağında bulunan metilhidroksikalkon polimerinin (MHCP) insülin duyarlılığını arttırdığı, insülini taklit ettiği ve şeker metabolizmasını uyardığı ortaya çıkmıştır. Bunların haricinde bu maddenin, insülin sinyalizasyon yolaklarını ve yüksek hücresel glukoz alımına neden olan alternatif yolakları uyararak insülin ile sinerjistik çalıştığı (insülin ile birbirlerinin etkisini destekleyerek güçlendirdiği) ortaya çıkmıştır. Bu durum özellikle şeker hastaları için umut vericidir.
Yapılan bir klinik araştırmada, tip 2 diyabet görülen kişiler üzerinde, bir tarçın türü olan Cinnamomum cassia’nın etkileri araştırılmıştır (bu tarçın türü de MHCP adlı bileşeni içermektedir). Bunun sonucu, tarçının bahsedilen hastalarda kan şekerini, trigliseridler gibi kan yağlarını ve LDL kolesterol seviyelerini düşürdüğü tespit edilmiştir. Tarçının ayrıca anti oksidan etkileri olduğu da düşünülmektedir. Yine yapılan klinik araştırmalarda çeşitli tarçın türlerinin içerdiği bileşenlerin miktarının türden türe farklılık gösterdiği kanıtlanmıştır. Dolayısıyla farklı tarçın türlerinin, rahatsızlıklar üzerinde gösterdikleri etki seviyeleri de birbirinden farklıdır. Örneğin Cinnamomum cassia adlı bir tarçın türünün, Cinnamomum verum türüne kıyasla insülin üzerinde daha güçlü bir etki yarattığı görülmüştür.
Halk arasında tarçın,
- Diyare, midede gaz birikimi ve rahatsızlık gibi bazı sindirim sistemi sorunlarını hafifletmek,
- İştahı arttırmak,
- Bakteriyel ve helmintik enfeksiyonların (bağırsak helmintlerinin yani kurtlarının oluşturduğu enfeksiyonlar) üstesinden gelmek,
- Soğuk algınlığı ve gribal enfeksiyonlara karşı,
- Dismenore (ağrılı adet görme) gibi rahatsızlıkları yatıştırmak için oral olarak kullanılmaktadır (ağızdan alınarak).
- Topikal olarak ise tarçın kabuğu ekstresi, birçok bitkisel ekstre ile kombine edilerek erken boşalma probleminin çözümlenmesinde kullanılmaktadır.
- Tarçın medikal kullanımının yanı sıra çeşitli yiyeceklerde baharat olarak, içeceklere ise aroma katmak amacıyla sıklıkla kullanılmaktadır.
- Ticari olarak ise tarçın kabuğundan elde edilen uçucu yağ, diş macunları, ağız yıkama suları, gargaralar, çeşitli krem ve losyonlar, sabunlar ve deterjanlar başta olmak üzere birçok farmasötik ve kozmetik üründe kullanılmaktadır.
Etkili Olduğu Durumlar:
- Erken Boşalma: Erken boşalma sorunu olan bir grup erkeğin penis bölgesine, cinsel ilişkiden 1 saat önce, içerisinde tarçın kabuğu ekstresi de bulunan bitkisel bir krem uygulanmıştır. Bu krem 1 saat bekletildikten sonra ve cinsel ilişkiye girmeden hemen önce yıkanmıştır. Sonuç olarak plaseboya kıyasla, cinsel ilişki süresinin belirgin oranda uzadığı tespit edilmiştir.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Tarçının medikal kullanımı için birçok kaynakta tipik bir dozaj miktarı bulunmamaktadır. Bununla beraber bazı bilimsel kaynaklardan elde edilen bilgilerde tarçının aşağıdaki dozlarda kullanılması önerilmektedir: Eğer tarçın kabuğunu çay olarak demleyip tüketmek istiyorsanız, yaklaşık 1 gram tarçın kabuğunun üzerine 1 bardak kaynamış su dökerek 10 dakika bekledikten sonra tüketiniz. Bu çayı günde 2-3 kez öğünlerle beraber tüketebilirsiniz. Eğer bu bitkiden bir tentür hazırlamak istiyorsanız 2 birim tarçın kabuğunu 1 birim %70’lik etil alkol içerisinde bekletiniz.
Tarçın yağını oral olarak kullanacaksanız günlük olarak 0,05-0,2 gram yağ kullanabilirsiniz. Tarçın kabuğundan çay demlediğinizde çay demlenirken uçucu yağdaki aktif bileşenlerin büyük kısmı kaybolmaktadır. Bu nedenle tarçın yağının ya da tarçın kabuğunun oral kullanımı aktif bileşenler buharlaşmadığı için daha çok tavsiye edilir. Tarçın kabuğunu oral olarak kullanmak istiyorsanız, günlük yaklaşık 2-4 gram almanız tavsiye edilir.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Tarçının yiyeceklerde kullanımı ve medikal amaçlar için medikal miktarlarda kullanımı güvenli kabul edilmektedir. Tarçının Amerikadaki gıdalarda kullanımı, GRAS statüsündedir (güvenli). Tarçın, ayrıca gebeler ve emziren kadınlar tarafından da uygun dozlarda kullanılabilecek güvenli bir gıdadır. Ancak tarçının ve tarçın yağının çok yüksek dozlarda kullanımı, toksisiteye neden olabilir. Örneğin bir vakada 60 ml tarçın yağı yutulduktan sonra mide bulantısı, diyare, baş dönmesi ve bilinç kaybı gibi ciddi yan etkiler görülmüştür. Ayrıca topikal olarak kullanılan tarçın yağı, özellikle hassas bireylerde alerjik dermatite yol açabilmektedir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim:
- Hipoglisemik Etkisi Olabilen Bazı Bitkiler ve Takviyeler: Bazı araştırmalar sonucu tarçın kabuğunun kan şekerini düşürdüğü görülmüştür. Bu nedenle tarçının, aynı etkiyi gösterebilecek bazı bitkiler ve takviylerle beraber kullanımının bahsedilen etkiyi daha da güçlendirerek hipoglisemiye (kan şekerinin normalin altına düşmesi) neden olabileceği düşünülmektedir. Hipoglisemik etkisi olduğu düşünülen bazı bitkiler ve takviyeler: alfa lipoik asit, sarımsak, acı kavun, krom, şeytan pençesi, at kestanesi, Panax ginseng vs..
İlaçlarla Etkileşim:
- Antidiyabet ilaçları: Bazı araştırmalar sonucu tarçın kabuğunun kan şekerini düşürdüğü görülmüştür. Antidiyabet ilaçlar da kan şekerini düşürerek etkilerini göstermektedirler. Bu nedenle tarçının bu ilaçlarla beraber kullanımının bahsedilen etkiyi daha da güçlendirerek hipoglisemiye (kan şekerinin normalin altına düşmesi) neden olabileceği düşünülmektedir. Bu sebepten dolayı, kullanılan diyabet ilaçlarının dozlarının ayarlanarak azaltılması gerekebilir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Diyabet: Teorik olarak tarçın kabuğunun tip 2 diyabet hastalarında kan şekerini düşürebileceği görülmüştür. Bu hastaların kullandıkları antidiyabet ilaçlar da kan şekerini düşürerek etkilerini göstermektedirler. Bu nedenle tarçının antidiyabetik ilaçlarla beraber kullanımının bahsedilen etkiyi daha da güçlendirerek hipoglisemiye (kan şekerinin normalin altına düşmesi) neden olabileceği düşünülmektedir. Bu yüzden, hem tarçın hem de antidiyabetik ilaç kullanan kişilerin kan şekerlerini düzenli olarak ölçerek kontrol etmeleri gerekmektedir. Gerekirse ilaçların dozu azaltılmalıdır.
- Cerrahi Operasyon: Bilindiği gibi tarçın kan şekeri seviyelerini düşürerek etkileyebileceğinden, ameliyat esnasında ve sonrasında şeker kontrolü zorlaşabilir. Bu nedenle her ihtimale karşı cerrahi operasyondan en az 2 hafta öncesinden tarçının medikal amaçlı kullanımı kesilmelidir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Tarçının German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
- İştah kaybı
- Hazımsızlıkla ilgili şikayetler
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Daru-sita
Tadı: Acı – tatlı -buruk
Kullanılan Kısımları: Ağaç kabuğu ve kabuk kısmından elde edilen uçucu yağ
Enerjetiği: Isıtıcı
Sindirim Sonrası Etkisi: Tatlı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Vata ve Kapha’yı azaltırken Pitta’yı arttırır.
Genel Nitelikleri: Uyarıcı, terletici, alteratif (kanı temizleyici), besleyici, diüretik (idrar söktürücü), afrodizyak
Kullanım Alanları: Ayurvedada tarçının cilt yapısını güzelleştirdiğine inanılır. Müköz membranların kuruması, aşırı susuzluk, öksürük, bağırsak kurtları, hazımsızlık, anoreksiya, hıçkırık, bazı kalp ve mesane rahatsızlıkları gibi hastalık veya durumlara karşı kullanılır. Tarçın yağı özellikle Vata’yı azaltmaktadır. Bunun haricinde emanogog (adet söktürücü), kabızlığı giderici, mide bulantısı ve kusmayı önleyici, hazımsızlık ve şişkinlik gibi sorunları rahatlatıcı, kasılmaları önleyici ve böcek / hayvan ısırıklarından kaynaklanan acı hissini dindirici olarak kullanılır.
Çince İsmi: Rou Gui
Genel Nitelikleri: Isıtıcı, metabolizma uyarıcı, stomaşik (mideyi güçlendirici), antihipertansif, yang için tonik
Etkilenen Organ Meridyenleri: Dalak, karaciğer, böbrekler,kalp, idrar kesesi
Kullanım Alanları: Tarçın kabuğu, Çin’e ait "materia medica”da yeralan en sıcak bitkilerden biridir. Böbreklerdeki yang’ı dengeler. Ayrıca dalaktaki yang’ı güçlendirerek, zayıf sindirim metabolizmasını canlandırır. Tarçın, böbreklerin akciğerdeki ‘qi’yi yakalayıp dengeli dolanımını sağlayamamasından kaynaklanan astım ve öksürüğün tedavisinde de kullanılmaktadır. Kanın durgunluğunu gidererek ‘qi’yi harekete geçirir ve soğuktan kaynaklanan ağrılı tıkanıklıkların açılmasına yardım eder. Bu amaçla tarçın koncaları daha sık kullanılmaktadır. Tarçın koncaları, tarçın kabuğuna kıyasla kullanılabilecek daha hafif bir alternatiftir. Tarçın, özellikle besleyici ve güçlendirici yonik özellikli bitkilerle beraber kullanıldığında ‘qi’ ve kan üretimini teşvik eder.
Tarçın kabuğu, yin eksikliği olanlarda ve içsel ateşin yüksek olduğu durumlarda kullanılmamalıdır. Gebelikte ise dikkat ederek kullanılmalıdır. Bu bitkinin günlük kullanım miktarı, Çin herbalizmine göre günlük 1-6 gram kadardır.