Çin Gıda Kürleri Sistemi - Kökeni

Hastalıkları önlemeye yönelik ve yiyeceklerin çeşitli özelliklerine göre düzenlenen besinsel tedavi sistemidir.

Çin Gıda Kürleri Sistemi

Çin gıda kürleri sisteminde diyetsel düzenlemeler, kişi hasta olmadan önce gerçekleştirilen koruyucu hekimlik uygulamaları ve düzeltici tedbirler olarak görülür. Diyet geleneksel Çin tıbbının başlıca dört yönteminden biridir, diğerleri ise akupunktur/moksibusyon, bitkisel tedaviler ve masajdır. Bunların yanında tedavi edici fiziksel egzersiz uygulanır. Çin gıda kürleri Taocu ilkelere ve Tao öğretmenlerinin doğa hakkındaki gözlemlerine dayanır. Bazı kavramları anlamak Batılılar için zordur çünkü görüşler bilimsel ölçüt ve teoriler yerine sembollere ve imgelere dayanır. Genellikle Çin tıbbı insan organizmasını, aileye, topluma ve sembolik modeller ile doğal düzene bağlı olan, kendi içinde tümleşik bir varlık olarak görür.

Kozmik ve Doğal Düzen
Kadim Çin felsefesinde, Tao ya da ilk evrensel ilke, bütün doğa modellerinin altında yatan karşıt prensipler dualitesi üretmiştir. Bu yin ve yang prensipleri, kutupsal karşıtlar gibi birbirine bağımlıdır. Yin soğuk, nemli, loş, tepkisel, yavaş, ağır ve aşağı ya da içe doğru yönelen; yang ise sıcak, kuru, parlak, etkin, hızlı, hafif ve yukarı ya da dışarı yönelen her şeyi simgeler. Bu iki prensibin dinamik etkileşimi mevsimlerin döngüsü, insanın hayat döngüsü ve diğer doğa olaylarında kendisini gösterir. Taocu öğretmenler Tao’nun aynı zamanda üçüncü bir kuvvet olan Chi'yi (Qi), yani başlangıçta var olan enerjiyi ürettiğine inanmıştır. Yin ve yang arasındaki karşılıklı etkileşim ve chi, Beş Element olan su, ağaç, ateş, toprak ve metali meydana getirir. Bu elementler insan vücudunun yapısına ve işlevlerine yansır.

İnsan
Geleneksel Çin hekimleri insan vücudunun yapısını diseksiyon (teşrih) yoluyla öğrenmemiştir (yine de bazı hayvan incelemeleri yapmışlardır) çünkü bir bedeni keserek açmanın atalarına saygısızlık olacağına inanırlar. Majör organların konumlarını ve işlevlerini, asırlar süren gözlemleriyle saptamışlar ve daha sonra bu organları yin, yang, chi ve Beş Element ilkeleriyle ilişkilendirmişlerdir. Bu şekilde ağaç, karaciğer (yin) ve safrakesesi (yang); ateş, kalp (yin) ve ince bağırsak (yang); toprak, dalak(yin) ve mide (yang); metal, akciğerler (yin) ve kalın bağırsak (yang); ve su, böbrekler (yin) ve mesane (yang) ile ilişkilendirilir. Çinliler aynı zamanda vücudun, kan, ruh, yaşam özü (vücudun chi ve kandan ürettiği büyüme ve gelişme ilkesi), sıvılar (salya, omurga sıvısı, ter, vb. gibi kan dışındaki bütün sıvılar) ve chi’den oluşan Beş Esansiyel Madde içerdiğine de inanmışlardır. Geleneksel Çin tıbbının eşsiz bir özelliği de meridyen sistemidir. Çinli hekimler vücudun meridyenler denilen ve çeşitli organları birbirine bağlayan ve dengeleyen bir enerji yolu ağı ile düzenlendiğine inanır. Meridyenlerin dört fonksiyonu vardır: iç organları vücudun dışıyla ve kişiyi çevresi ve evren ile bağlar; organlardaki yin ve yang prensipleri ile Beş Elementi uyumlu hale getirir, chi’yi vücuda dağıtır; vücudu hava durumu ile ilgili (rüzgar, yaz sıcağı, rutubet, kuruluk, soğuk ve ateş) dış dengesizliklere karşı korur.

Gıdaların Kullanımı ve Bileşimi
Çin gıda kürleri, iç organların beş element ile sembolik bağıntısı ve meridyen sistemi, yani kozmik ilkeler sistemi içinde işler. Geleneksel Çin tıbbında gıdaların birçok işlevi vardır. Vücuda, chi’yi yeniden üretmesi için besinsel enerji sağlar. Ayrıca vücudun yaşam özü ve kan üretmesi için kullanılır. Son olarak gıdalar vücuttaki yin-yang ile beş element dengesini düzenlemek ve chi akışını vücudun farklı bölgelerine yönlendirmek amacıyla seçilebilir. Çin tıbbı gıdaları dört kategoriye göre sınıflandırır:
  • Isı: Gıdalar soğuk ve serin (yin); veya sıcak ve ılık (yang) olarak sınıflandırılır.
  • Tat: Beş elementle ilişkili beş tat vardır: Ekşi (ağaç); acı (ateş), tatlı (toprak), kekre (metal) ve tuzlu (su).
  • Hareketin yönü: Kekre, tuzlu ve tadı yavan gıdalar chi’yi yeniden yukarı doğru yönlendiren, yükselen ya da yukarıya doğru yüzen hareketlerle; ekşi, acı ve tatlı gıdalar ise chi’yi aşağı doğru yönelten, alçalan ya da batan hareketlerle ilişkilidir.
  • Gıdadan etkilenen organ ya da meridyen: Çin tıbbı gıdaları vücudun içsel uyumunu korumak ve dışsal çevre ile denge halinde tutmak için kullanır. Besinsel tavsiyeler verirken, aşırılığı giderecek ya da yetersiz elementleri sağlayacak gıdaları seçmek için Çinli hekimler havayı, mevsimi, bölgenin coğrafyasını ve hastanın spesifik dengesizliğini (duygusal çöküntüler dahil) dikkate alır. Örneğin, temel koruyucu diyetsel bakım, yang olan yaz mevsiminde yin gıdalar tüketilmesini önerir.  Kış mevsiminde ise aksine, yin hava koşullarına karşı, yang gıdalar yenilmelidir. Hastalık durumunda yin belirti modelleri (yorgunluk, solgun ten, zayıf ses) yang gıdalarla tedavi edilmelidir, yang belirtiler ise (ateşlenen ve kızaran yüz, yüksek ses, yerinde duramama ve huzursuzluk) yin gıdalarla tedavi edilmelidir. Bunun yanı sıra eksiklik derecesinde belli gıdalara ya da tatlara aşerme de tedavi edilmelidir. Çünkü çok fazla sıcak içecek içmek isteyen kişinin muhtemelen "soğuk" bir hastalığı vardır, içecekleri reddeden kişinin ise "nemli” bir hastalığı vardır.
Çin tıbbı gıdaları egzersiz ve bitkisel preparatlarla birleştirerek kullanır. Dengeli diyetin bir diğer yönü de, dinlenme ve aktivite arasında uygun dengenin sağlanması ve doğru gıdaları yılın doğru zamanına ya da diğer koşullara göre seçmektir. Eğer kişi yeterli egzersiz yapmazsa vücut gıdaları chi’ye ve yaşam özüne dönüştüremez. Eğer hiperaktif iseler, vücut kendi maddesinden çok fazla tüketir. Çinliler ilaç olarak kullanmaya başlamadan önce bitkisel preparatlar olan tonikleri öğünlerin bir paçrası olarak tüketmişlerdir. Çin mutfağında kullanılan şifalı bitkiler yiyeceklere bazı iyileştirici nitelikler ve lezzet katar.

Örneğin balığın soğuk oluşuna karşılık balık yemeğine sarımsak eklenebilir. Geleneksel Çin tıbbında gıda ve ilaç tedavileri birbirleri ile yakından ilişkilidir. Klasik bir Çin öğünü sadece farklı tabaklarda lezzeti, aromayı, kıvamı ve renk dengesini değil, aynı zamanda çeşitli bileşenlerle vücut için sağlanan enerjileri de dengelemeye çalışır.
Hayat boyu sağlığın korunmasında ve hastalıkların tedavisinde gıdaların seçimi en başından beri Çin tıbbının bir parçası olmuştur. Çin’in ilk yazılı ilmi eseri Han hanedanı dönemine (M.Ö 206 – M.S 220) tarihlendirilir ancak gıdaların koruyucu hekimlik uygulamalarında kullanımı muhtemelen binlerce yıl öncesine dayanır. Efsaneye göre kabile Şamanları ve Çin dağlarında münzevi hayatı yaşayan kutsal insanlar M.Ö. 3500’lerde "Uzun Yaşam Yolu” denilen bir yöntem uygulamışlardır. Bu yöntem zindeliği artırdığı ve yaşam süresini uzattığı düşünülen şifalı bitkilere dayanan bir diyet, qigong egzersizleri ve özel nefes tekniklerini içerir. Çin tıbbındaki Han hanedanı döneminden sonraki büyük çağ, M.S. 608 ila M.S. 906 arasında ülkeyi yöneten Tang imparatorları dönemidir. Birinci Tang İmparatoru M.S. 629’da Çin’in ilk hekimlik okulunu kurmuştur. Bu dönem, Çin’in ilk diyet terapisi uzmanı olan Sun Simiao’yu yetiştirmiştir. Simiao kötü beslenmeden kaynaklanan hastalıklar üzerine uzmanlaşmış ve beslenme ile sağlık üzerine birçok çalışma kaleme almıştır. Sun Simiao’nun diyet ve hayat değişikliklerini kullanma ilkeleri, o dönemden bu yana geleneksel Çin hekimliğinde hastalıkların birinci basamak tedavisi olarak kullanılmaktadır. Sun Simiao’ya göre besinsel tedavi hastayı iyileştirmede tek başına yeterli olmadığında hekim akupunktur ve şifalı bitki tedavileri uygulamalıdır.
Geleneksel Çin diyet tedavisinin faydaları uzun yıllar süren zindelik ve sıhhattir. Çin’in en eski tıp klasiği olan Nei Jing’e göre insan, hastalıklar ve şiddet olmaması durumunda, yüzyıllarca yaşamak için yaratılmıştır. Fiziksel kuvvetin ve zindeliğin korunması için en önemli yöntemler diyet ve iyi sindirim olarak kabul edilir.
Geleneksel Çin hekimi beslenme ile ilgili tavsiye vermeden önce hastayı dikkatle muayene edecektir. Teşhis dört tür muayeneye dayandırılarak konulur, bunlar: dilin şeklini, rengini ve dokusunu incelemeyi, nabzın alınmasını ve ten rengini değerlendirmeyi içeren görsel gözlem yapmak; sesi ve solunumu dinlemek; hastanın belirtilerini, gıda tercihlerini, duygularını, bağırsak alışkanlıklarını ve uyku modellerini soruşturmak; hastanın karnını ve meridyen boyunca kilit noktaları elle muayene etmektir. Doktor tespit edilen modellere göre hastanın içsel dengesi için diyet değişiklikleri ve çevre ile uyumunu yeniden sağlayacak değişiklikler önerecektir.
Çin gıda terapisi ile ilgilenen Batılıların alması gereken en önemli tedbir, deneyimli bir Çin tıbbı terapistine danışmaktır. Sistem karmaşıktır ve Batı sistemleri görüşlerinden farklı prensiplere dayanır. Bu faktörler kendi kendine değerlendirmeyi oldukça zorlaştırır.

Çin gıda kürleri sisteminin deneyimli bir uygulayıcı rehberliğinde uygulanan bir sağlık programının bir parçası olarak kullanımının bilinen hiçbir yan etkisi yoktur.
Batı’daki araştırmalar daha çok şifalı bitkilerle sınırlıdır. Ancak Batıdaki alternatif tıp uygulayıcıları Çin gıda kürlerini, renk terapisi ve kadın halk hekimliği dahil diğer sistemlerle birleştirmeye oldukça meraklıdır. Renk terapisi ekollerinden biri gıdaları renklerine göre yin ve yang olarak ayırır ve vücuttaki enerji dengesizliklerini düzeltmek için bazı renk kombinasyonlarını tavsiye eder.

Yorumlar

© 2013 alternatifterapi.com Tüm hakları saklıdır.

Eleman Türkiye