Oturma meditasyonu genellikle, zemindeki bir minder ya da bir sandalye üzerinde veya bağdaş kurarak dik oturur pozisyonda yapılır. Omurga düz ancak yine de rahattır. Bazen gözler kapatılır. Bazı zamanlarda gözler açık olur ve boşluğa ya da bir nesneye sakince bakılır. Meditasyon türüne bağlı olarak kişi nefes hareketlerine odaklanabilir, nefeslerini sayabilir, bir sesi sessizce tekrarlayabilir, sakin melodiler seslendirebilir, bir imgeyi görselleştirebilir, vücudun merkezindeki farkındalığa odaklanabilir, düşünceler de dahil bütün duyu deneyimlerine açık hale gelebilir ya da belirli bir stile uygun biçimde elleri ile ritüel hareketleri gerçekleştirebilir.
Hareket meditasyonu spontane ve serbest biçimli veya oldukça biçimsel, koreografili, tekrarlayan modellerden oluşabilir. Hareket meditasyonu, bilhassa hareketsiz kalmakta zorlanan kişiler için yararlıdır.
Genel anlamda, meditasyonun iki ana türü vardır. Bu türler, konsantrasyon meditasyonu ve farkındalık meditasyonudur. Konsantrasyon meditasyonu uygulamaları, dikkati bir nesneye odaklamayı içerir. Meditasyon nesneleri arasında nefes, içsel ya da dışsal bir imge, bir hareket modeli (tai chi veya yogadaki gibi) veya sessizce tekrarlanan bir ses, kelime ya da ifade (mantra) yer alabilir. Yoğunlaştırıcı uygulamaların amacı, kişinin dikkatini odaklamayı ya da konsantrasyonunu geliştirmeyi öğrenmesidir. Düşünceler ya da duygular ortaya çıktığında, meditasyon yapan kişi zihnini yavaşça ilk konsantrasyon nesnesine yeniden yönlendirir.
Farkındalık meditasyonu uygulamaları, dikkat alanının tamamının farkında olunmasını içerir. Meditasyon uygulayıcısı her an ortaya çıkan tüm düşüncelerin, duyguların, algıların ya da hislerin farkında olmayı öğrenir. Farkındalık meditasyonu uygulamaları, kişinin zihnini sakinleştirme ve odaklanma kabiliyeti ile geliştirilir. Birçok meditasyon uygulaması, bu iki biçimin bir harmanıdır. Sağlık hizmetlerinde meditasyonun uygulanması ve meditasyon araştırmaları üç spesifik yaklaşıma odaklanmıştır:
- Transandantal meditasyon (TM)
- Dr. Herbert Benson tarafından geliştirilen meditasyona genel bir yaklaşım olan gevşeme tepkisi
- Farkındalık meditasyonu; özellikle de Jon Kabat-Zinn tarafından geliştirilen farkındalık temelli stres azaltma (MBSR) programı
Transandantal Meditasyon
Transandantal meditasyonun kökenleri Hindistan'ın Vedik geleneğinde bulunur ve Batı’nın TM ile tanışması Maharishi Mahesh Yogi sayesinde gerçekleşmiştir. TM, 2 ila 4 milyon arasında insana öğretilmiştir. Batı'daki en yaygın meditasyon biçimlerinden biridir. TM üzerine birçok çalışma yapılmıştır; bu çalışmalar meditasyonun fizyolojisi hakkında pek çok bilgi ortaya çıkarmıştır. TM'de meditasyon uygulayıcısı gözleri kapalı oturur ve günde iki defa, her defasında yirmişer dakika boyunca bir heceye ya da sözcüğe (mantra) odaklanır. Düşünce veya duygular ortaya çıktığında, dikkat yeniden mantraya yönlendirilir. Önemli bir TM araştırmacısı olan Charles Alexander bunu şu şekilde ifade eder: "TM sırasında, en sübtil düşünce bile aşkın hale gelene ve birleşik bir farkındalık bütünlüğü deneyimlenene dek, sıradan uyanık zihinsel aktivitenin durulduğu söylenir."
Bu sessiz, özgönderimsel saf uyanıklık halinde, bilinç, sadece kendisine karşı tamamen uyanıktır. TM destekçileri, TM uygulamalarının diğer meditasyon uygulamalarından daha yararlı olduğuna inanmaktadır. Avustralyalı bir grup araştırmacı yakın zamanda TM'yi kalp hastalığı için önleyici bir strateji olarak tavsiye etmiştir.
Gevşeme Tepkisi
Gevşeme tepkisinin, zihinsel odaklanmaya benzer bir formu vardır. Meditasyon etkileri üzerine araştırma yapan ilk Batılı doktorlardan biri olan Dr. Herbert Benson, "gevşeme tepkisi" olarak adlandırdığı bedensel sakinlik halinin sağlığa yararlarını gözlemledikten sonra bu yaklaşımı geliştirmiştir. Bedende bu tepkiyi ortaya çıkarmak için, hastalarına günde iki kez, bir defada 10-20 dakikalık süreler boyunca bir sözcük, ses, dua, deyim veya hareket aktivitesi (yüzme, koşu, yoga ve hatta örgü örmek de dahil) tekrarına odaklanmalarını öğretir. Hastalar aynı zamanda dikkatlerini rahatsız edici düşüncelere vermemeyi ve başlangıçtaki tekrara yeniden odaklanmayı öğrenirler. Odaklanan tekrarın seçimi bireye kalmıştır. Meditasyon uygulayıcısı Sanskritçe terimler yerine, bir duada geçen bir ifade gibi, kendisi için anlamlı olan bir şeyi seçebilir.
Farkındalık Meditasyonu
Farkındalık meditasyonu, geleneksel Budist meditasyon uygulamalarından doğmuştur. Bu meditasyon biçiminin tıbbi çevrelere taşınmasına Psikolog Jon Kabat-Zinn aracı olmuştur. Biçimsel farkındalık uygulamasında meditasyon uygulayıcısı en azından günde bir kez ve tek seferde yaklaşık 45-60 dakika boyunca, dikkatini nefes hareketi ve duyusuna odaklayarak gözleri kapalı biçimde oturur. Biçimsel olmayan farkındalık uygulaması ise günlük yaşamdaki her aktiviteye farkındalık getirilmesini içerir. Başıboş düşünceler ya da rahatsız edici duygular onlara direnmeksizin ya da tepki göstermeksizin sadece fark edilir. Farkındalık meditasyonunun özünü, kişinin odaklandığı şey değil meditasyon uygulayıcısının her ana taşıdığı farkındalığın niteliği oluşturur. Kabot Zinn'e göre, "Farkındalığın karakteristik özelliği bu araştırmacı ve titiz gözlemin şimdiki zamanda olup olmadığıdır ve bu onu diğer meditasyon türlerinden ayırır. Farkındalığın amacı sizin daha fazla farkında olmanız, hayatla ve kendi bedeninizde her ne oluyorsa, oluş esnasında onunla temas içinde olmanızdır; bu şimdiki andır.” Farkındalık temelli stres azaltma programı meditasyon, hareket ve grup süreci içeren bir dizi dersten oluşur. Dünyada sağlık hizmeti çerçevesinde sunulan 240'ın üzerinde MBSR programı vardır. Meditasyon pek çok sigorta şirketi tarafından tıbbi bir işlem veya müdahale olarak kabul edilmez. Hastaların çoğu, meditasyon eğitimini kendileri öderler. Çoğunlukla dini gruplar veya meditasyon merkezleri, ücretsiz olarak ya da düşük bir bağış karşılığında meditasyon eğitimi sunmaktadır. Hastaneler de hastalar için daha düşük bir ücretle, ancak halk için biraz daha yüksek bir ücret ile MBSR dersleri verebilmektedir.