Hiç kendinize sonra da çevrenize bakıp bazı insanlara çok benzerken, bazılarından çok farklı olduğunuzu gördünüz mü? Gerçekten de insanlar arasında hem fiziksel hem de psikolojik olarak büyük çeşitlilik var. İnsanın fiziksel ve psikolojik mutluluğu için de bu farklar göz ardı edilmemeli. Ayurveda tıbbında kişinin bu farklı yapısını anlamak esastır. Ayurvedada canlı bireyin durumu, insan olarak hasta, hem sağlıkta hem hastalıkta en önemli faktördür.
Ayurvedaya göre hastalık kendine ait bir varlığa sahip olmayıp bireyin tabiatından veya davranışlarından kaynaklanan bünyesel dengesizliklerin bir komplikasyonudur. Bu tıbba göre hastalık dıştan gelen patojenlerin sonucundan ziyade içsel yanlış işlevlerin bir ürünüdür. Hastalık faktörleri her zaman çevremizde olsalar da, bu hastalık faktörlerine yatkınlık, içsel enerjilerinizin durumuyla belirlenir.
Ayurveda bütün vücut fonksiyonları dış evrendeki mukabil hareketlere kıyasla açıklar. Dış alemdeki üç ana güç Güneş, Ay ve Rüzgar’dır. Güneş ateşle temsil edilen dönüşüm enerjisidir. Ayurvedaya göre insandaki biyolojik ateşe mizacına karşılık gelir ve adı Pitta’dır. Ay toprak ve sunun birleşimiyle temsil edilen serinletici güçtür. İçimizdeki biyolojik su mizacına tekabül eder ve adı Kafa’dır. Rüzgar hava ve esirin birleşimiyle temsil edilir ve hareket ilkesidir. Biyolojik hava mizacına tekabül eder ve adı Vata’dır. Bu üç güce Ayurveda’da Doşa’lar (Dosha) denir. Evrende bu üç gücün dansı süreklidir ve doğum anında hangi doşa veya doşalar hakimse bireyin zihin beden tipi ona göre oluşur. Dış şartlar, beslenme ve başka faktörler bu doşalarda değişiklik yapsa da, genelde hayat boyu kalıcı bir faktördür.
Üç Ana Mizaç
Vata
Vata bireyleri genelde ince ve uzundurlar, dayanıklı değildirler, vücut kuvvetleri azdır. Genelde vücutları ağır değildir ve kasları ve kanları iyi gelişmemiştir. Sindirimleri ve metabolizmaları değişkendir, bu yüzden istikrarlı ve sağlam dokular geliştiremezler. Aynı şekilde hastalıklara ve sıcak soğuk gibi çevresel faktörlere karşı dirençleri zayıftır, hava değişimlerinden daha kolay etkilenirler.
Tipik Vata mizacı gergin ve hassastır. Vata kişilikler görevlerine uzun süre hırsla ve azimle odaklanmakta güçlük çekebilirler. Bu yüzden bir süre sonra yan yollara sapabilirler. Eğer onlarda bol bulunan heyecanlarını ve yaratıcılıklarını azimle uygulayabilirlerse hayatta çok şey başarırlar. Bu tür bireyler fazla fiziksel aktivite, uzun süreli konsantrasyon gerektirmeyen, çok soğuk veya kuru olmayan ortamlardaki işleri tercih etmelidir.
Eğer ağır iş yapmak zorunda bırakılırlarsa, sinir ve kemik hastalıkları, kilo kaybı ve kabızlık yaşayabilirler. Zihinleri ve vücutları kırılgan olduğu için onlara nazik davranılmalıdır.
Pitta
Pitta tipleri ortalama boy ve yapıda olurlar; kan dolaşımları iyi, elleri ve ayakları sıcaktır. Hızlı ve güçlü bir sindirim sistemleri vardır. Bu sayede çok çeşitli yiyecekleri yer ve bu yüzden kilo almazlar. Aşırı ısınmamak için sürekli olarak serin içecek ve yiyecekler ihtiyaç duyarlar. Yiyecekleri iyi kaliteli dokulara çevirme yetenekleri olsa da, vücuttaki toplam dönüşüm oranı çok yüksek olduğu için bazen fazla enerji tüketerek çok yorulabilirler.
Pitta tiplerinin cildi yumuşak, yağlı ve kadife gibidir. Erken yaşlarda saçlara ak düşme veya kelleşme eğilimi vardır. Gözleri keskin, nüfuz edicidir. Vücutlarının köşeli, çıkıntılı bir şekli vardır. Çalışma kapasite ve güçleri ortalamadır. Hemen sinirlenen tipler olmasa da, önlerine çıkan engeller canlarını çok sıkabilir.
Pittalar çabuk kavrarlar, algıları açıktır ve zekidirler. Seçmiş oldukları alanda genelde iyi bir bilgileri olur. Doğuştan liderdirler. Toplumda genelde zengin ve rahat bir konumları olur. Serin bir yerde çalışmaları gerekir, güdülerine uygun yaratıcılık gerektiren faaliyetlere ihtiyaç duyarlar.
Kapha
Kafa bireylerinin güçlü, kalın bir vücut yapıları, güçlü kas iskelet sistemleri vardır. Etleri, kemikleri, saçları, dişleri iyi gelişmiştir. Doğuştun kuvvetlidirler, bağışıklık sistemleri kuvvetli, canlılıkları yüksektir. Genelde sağlıklı ve uzun ömürlü olurlar. Sindirim ve metabolizma hızları yavaştır, diğer tiplere göre daha az yemeleri ve içmeleri gerekir. Hoş, derin sesleri vardır ve genelde de hoş görünümlüdürler. Sakin, sessiz bir yapıları vardır, mallara ve insanlara kolay bağlanırlar.
Kafa tipleri ağır ve zahmetli işleri yerine getirirler, ama buna teşvik edilmeleri gerekir. İnsan ilişkilerini korumak, insanları bir araya getirmek, başka insanlara alaka göstermek konusunda iyidirler. Uzun dönemli işlerde başarılı olurlar ve aileleri ve kendileri için bayağı bir mülk biriktirebilirler. Bununla birlikte soğuk, rutubetli yerlerde çalışmamaları gerekir, yoksa enerjileri duraganlaşır. Eklem hastalıkları, şeker hastalıkları ve kalp problemlerine yol açan obeziteye eğilimlidirler.
Yedi Karma Tip
Karma tipler de genellikle tek doşa hakimdir, ikinci doşa da ikincil doşa olarak kabul edilir. Örneğin bir vata pitta kişisinin vata özellikleri pitta özelliklerine göre daha güçlü ve fazla olacaktır. Son olarak hiçbir tipin hakim olmadığı dengelenmiş üçlü doşa olarak adlandırılan bir tip vardır.
Vata-Pitta
Saf Vata tip gibi ince, çabuk hareket eden, arkadaş canlısı, konuşkan fakat daha girişken ve keskin zekalıdır. Vatanın aşırılıklarına sahip olmayıp maymun iştahlı ve düzensiz değildir. Güçlü sindirim gücüne sahiptir ve soğuğa karşı dayanıklıdır. Vata tiplerine göre Pittanın güçlü enerjisine sahiptir. Kolaylıkla bağımlılıklara kapılabilirler ve durağanlığa gereksinim duyarlar.
Pitta – Vata
Vata Pittalara göre daha kaslı, ortalama bir beden yapıları vardır. Onlar aynı zamanda hareketlerinde hızlıdır, iyi bir tahammül güçleri vardır, çoğunlukla iddiacıdırlar. Vata tipinin hafifliğine rağmen bariz bir şekilde yoğundurlar. Güçlü bir sindirimleri v eVata Pitta’ya veya Vatta’ya göre daha düzenli eliminasyonları vardır. Stres altında olurlarsa korku ve öfkeyle hareket edebilirler. Bu da onları güvenilmez (tehlikeli), gergin ve katı yapar. Yemek yemeyi çok severler. Hafızaları güçlüdür ve iyi konuşmacıdırlar. Çok sıcak onları rahatsız eder.
Vata - Kapha
Birçok özellikte karşıt durumların olması nedeniyle bu testlerde en zor tespit edilen tiptir. Genellikle ince bir Vata beden yapısına sahiptirler ve Kafa gibi rahat, sakin tavırlıdırlar. Stres altında olmadıkça sakindirler. Hızlı ve etkindirler. Kafa'nın bugünün işini yarına bırakmama özelilklerinin bilincindedirler. Biriktirmeyi ve tasarruf etmeyi severler ve soğuktan hiç hoşlanmazlar. Sindirimleri yavaş ve düzensizdir.
Kapha – Vata
Vata Kafa’ya benzerler, fakat yapıları daha sağlamdır ve hareketleri daha yavaştır. Onlar da sakindir ve Vata Kafa’lara göre daha rahattırlar, fakat daha az coşkuludurlar. Atletik yapıya meyillidirler ve oldukça dayanıklıdırlar. Sindirim düzensizlikleri olabilir, soğuktan şikayetçidirler ve mukus oluşumundan dolayı sıkıntı çekebilirler.
Pitta - Kapha
Güçlü bir Kafa beden de Pitta özeliklerine sahiptir. Kafa tipine göre daha kaslı yapıda ve daha iri cüsseli olabilirler. Kişilikleri Pitta’nın etkisi ve eğilimi ile öfkeli ve eleştirmendir. Kafa tipinin kararlılıklarını gösterirler. Dayanıklılık ve enerji sahibi olmaları nedeniyle atletler için en uygun tiptir. Asla öğün atlamazlar. Sindirimleri Pitta tipindeyken, hastalıklara Kafa gibi direnirler.
Kapha - Pitta
Kafa yapısına sahip fakat Pitta Kafa’dan daha şişman kişiliklerdirler. Yüzleri ve bedenleri yuvarlak yapılıdır. Oldukça yavaş hareket ederler ve Pitta Kafa’dan daha rahattırlar. Değişmez bir enerjileri vardır ve bir Pitta veya Pitta Kafa tipinden daha dayanıklıdırlar. Egzersiz yapmaktan hoşlanırlar, fakat Pitta Kafa tiplerine göre spor yapmak için motivasyonları daha düşüktür. Kibirli ve eleştirilmeye tahammülsüz olabilirler.
Vata - Pitta - Kapha
Tanınması en zor tiptir, çünkü her doşadan eşit miktara sahiptir. Uzun bir yaşama, iyi sağlığa ve bağışıklık sistemine sahip olma eğilimiyle en dengeli tiptir. Ayurvedik hekimler dengelerini yitirdiklerinde tedavi edilmesi en zor tipin bu tip olduğunu söyler. Oldukça az sayıda gerçek Vata-Pitta-Kafa tipi vardır. Kendini bu tip zanneden kişiler de genellikle iki doşa hakimdir.